قیام امام حسین علیه السلام و فرهنگ عاشورا، می تواند دلیلی بر بطلان نظریه جدایی دین از سیاست (سکولاریسم) باشد؟
پاسخ اجمالی - تفصیلی
اولین نکته کلیدی در پاسخ به این سوال - که در بحث «دین و سیاست » نقش بسیار مهمی ایفا می نماید و راه گشای بسیاری از شبهات و ابهامات موجود است - تعریف دقیق دو متغیر دین و سیاست است . به عبارت دیگر قبل از هر گونه قضاوت و داوری علمی ابتدا لازم است مشخص شود که وقتی از رابطه سلبی (رد) یا ایجابی (اثبات) میان دین و سیاست بحث میشود؛ کدام دین و سیاست با چه ویژگی هایی مد نظر است ؛ آن گاه به ارائه دلایل در جهت نفی رابطه یا اثبات آن پرداخت.
دومین نکته اینکه برای دو واژه دین و سیاست تعاریف و گونه های متعدد ارائه شده است.
اندیشمندان علوم مختلف بانگرش ها ورویكردهای اخلاقی، تاريخی، روان شناختی، جامعه شناختی، فلسفی و زيبا شناختی تعاریف متعدد و گوناگونی از دین ارائه نموده اند. با توجه به موانع و نارسائیهای چنین تعاریفی، ارائه تعریفی مشترک و مورد قبول همگان از دین ممکن نمی باشد. و از سوی دیگر به دلیل مصادیق گوناگونی که مفهوم دین دارد ؛ نمی توان به طور مطلق از چگونگی رابطه دین و سیاست سخن گفت ؛ زیرا مصادیق مختلف مفهوم دین - صرف نظر از جنبه حقانیت هر یک از آن ها- تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. در نتیجه ٬ صدور هر گونه حکم کلی درباره چگونگی رابطه دین و سیاست به نحوی عام ناممکن است ؛ چرا که از حیث نظری ممکن است یکی از مصداق های مفهوم دین با سیاست رابطه خاصی داشته باشد ٬ ولی مصداق دیگر آن مفهوم ٬ با سیاست چنان رابطه ای نداشته باشد.
سومین نکته اینکه از دیدگاه اندیشمندان مسلمان در تعریف دین - گذشته از آنکه ارائه هرگونه تعریفی از دین ٬ باید بدون پیشداوری ٬ اعمال سلایق ٬ و آرای نویسندگان مغرب زمین باشد؛ لازم است به منابع دینی و کسی که دین را نازل کرده است رجوع کنیم . در این صورت نه تنها ارائه تعریفی مشخص با ویژگی های معین از دین امکان پذیر بوده و امکان بررسی رابطه آن را با موضوعاتی نظیر؛ سیاست ٬ عقلانیت ٬ حقوق بشر و… را محقق می سازد. بلکه باعث تمایز دین حق و الهی از ادیان باطل نیز می شود. از دیدگاه اندیشمندان مسلمان برخلاف متفکران غربی ٬ دین با سه ویژگی حقانیت ٬ جامعیت و توجه به درون مایه های آن تعریف می شود. [در اين رویکرد برای شناخت قلمرو دین، به متون ديني مراجعه می شود وخود دين به ما مي گويد که در چه زمينه هايي از هدايت انسان ها سخن گفته است و قلمرو آن چه عرصه هايي را شامل مي شود بر خلاف رویکرد برون دینی، که از بيرون به دين نگريسته مي شود تا اهداف و قلمرو آن مشخص شود بدون اينكه به كتاب و سنت مراجعه شود. افراد قبل از رجوع به متون ديني بايد انتظارات خود را مشخص کنند و پس از تعيين نيازهاي اصلي و فرعي خود به سراغ دين بروند. به تعيين حدود و قلمرو آن بپردازند.]
چهارمین نکته بنابراین دین (اسلام) را در : « مجموعه احكام، عقايد و ارزشهايى است كه توسط خداوند براى هدايت بشر و تأمين سعادت دنيا و آخرت بشر تعيين گرديده و بوسيله پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) و ائمه اطهار(عليهم السلام) به مردم ابلاغ و براى آنان تبيين گرديده و يا به حكم قطعى عقل كشف شده است.» تعریف کرد. بنابراین بر خلاف تصور برخی، دین مجموعه اى از اندرزها، نصایح و یا مسائل مربوط به زندگى شخصى و خصوصى نیست، بلکه دین از دیدگاه شیعه، مجموعه اى از قوانین حیات و برنامه فراگیرى است که تمام زندگى انسان ها ـ مخصوصاً مسائل اجتماعى ـ را در بر مى گیرد.
پنجمین نکته اینکه هر چند «سياست» در اصطلاح عرفى، داراى بار منفى بوده و توأم با حيلهگرى، حقهبازى، نيرنگ و فريب است. اما بايد توجه داشت كه مراد ما از سياست، چنين سياستى نيست و روشن است كه چنين سياستى داخل در دين و جزء دين نمىباشد. منظور ما از سياست، «آيين كشور دارى» است و به تعبير دقيقتر، سياست در اين بحث به معناى «اداره امور جامعه به صورتى است كه مصالح جامعه - اعم از مادى و معنوى ـ را تأمين كند. [از منظر امام خمینی ره، سياست ـ در اصطلاح عامش ـ بر سه نوع است:
1. «سياست شيطانى» كه در آن خدعه، نيرنگ، دروغ و استفاده از هر وسيله ممكن در جهت دستيابى به هدف، مجاز شمرده مىشود.
2.«سياست حيوانى» كه طى آن، حاكم صرفاً در جهت تحقق نيازهاى مادى جامعه و البتّه به دور از ابزار شيطانى، تلاش مىكند.
3. «سياست اسلامى» كه در آن به دو بعد مادى و معنوى انسان توجه شده، تلاش مىشود هر دو بعد انسان شكوفا گردد (ر.ك: صحيفه نور/ ج 13/ ص 218 و ج 4/ ص 21). بنابراين «سياست در تفكر دينى» عبارت است از امامت و رهبرى جامعه بر اساس مصالح مادى و معنوى.]
دبيران كانونهاي قرآن و عترت و مهدويت دانشگاههاي كل كشور با حضور در نمازخانه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء ضمن اقامه نماز ظهر و عصر به امامت حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی با معظم له دیدار کردند . آیت الله العظمی جوادی آملی در این دیدار بیان داشتند:
قرآن يك كتابِ خودكفاست و قرآنپژوه را هم خودكفا ميكند؛ نویسندگانی که كتابهايي را از ديرباز نوشتند بالأخره يك استادي ديدند یا از يك مكتب و برنامهاي كمك گرفتند و كتاب نوشتند، اما اين نگار به مكتب نرفته از هيچ جايي اين كتاب را نگرفت و این کتاب فقط از ناحيه وحي الهي است, يعني گوهر را از درون خود توليد ميكند، وجود مبارك پيغمبر اينطور است، اهل بيت(عليهم السلام) اينطور هستند.
شما عزيزاني كه در خدمت قرآنيد و قرآني كار ميكنيد بايد هم دريا باشيد و هم جامعه را دريايي كنيد؛ خاصيت دريا اين است که اگر لاشهاي وارد آن شد دريا او را قبول نميكند و او را پس می زند، اين را همه ما ميدانيم که جوانان قرآني و كانونهاي قرآني آلوده نخواهند شد، آنقدر طيب و طاهر هستيد و خواهيد بود كه اگر آلودهاي خود را به جمع شما برساند شما او را پس ميزنيد، اين خاصيت درياست و كار قرآن كريم اين است.
گروههاي قرآني هم خودشان بهشتياند و هم جامعه را بهشتي ميسازند، طبق بیان سوره مبارکه حشر، جامعه بهشتي كه همان تمدن اسلامي است فرمود مردان الهي اصلاً دعايشان اين نيست كه خدايا پدر و مادر مرا بيامرز! اين حداقل دعاست، دعاي آنها اين است كه ﴿رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذينَ سَبَقُونا بِالْإيمانِ وَ لا تَجْعَلْ في قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذينَ آمَنُوا﴾ خدايا كينه را از جامعه بردار! بدي را از جامعه بردار! نفاق را از جامعه بردار! اين دعاي بهشتيان است.
اما اگر ما آبروي شخصی را ببریم، دروغ بگوییم و غيبت كنيم و هيچ اطميناني در جامعه نباشد و یا در جامعه ای، انسان به رسانه و مطبوعاتش اطمينان نداشته باشد چنين جامعهاي، جامعه جهنمي است و دیگر جامعه بهشتي نيست.
اگر كسي خلاف كرد ما وظيفه داريم به عنوان امر به معروف و نهي از منكر به او بگوييم و جلويش را بگيريم، و وقتي با او در ميان ميگذاريم که اين كار بد است و آن را انجام نده، بالأخره او يا قبول يا نكول می کند در هر حال ما وظيفهمان را انجام داديم، اما اگر به جای امر به معروف ونهي از منكر که بر ما واجب است و اثربخش است بياييم «غيبت» كنيم، اين دیگر سودي ندارد، اين منكري است در برابر منكر, حرام را با حرام و بدي را با بدي نميشود جلوگيري كرد.
دیده شده در سایت :http://javadi.esra.ir
مکارم اخلاق امام حسن مجتبی علیه السلام :
در کتاب عدد روایت کرده است که چون امام حسن علیه السلام به جهت احترام به پدر بزرگوارش در حضور آن حضرت سخن کم می گفت ، بعضی از اهل کوفه به خدمت علی علیه السلام عرض کردند : حسن علیه السلام در سخن گفتن عاجز است . علی علیه السلام او را طلبید و فرمود : مردم چنین می گویند ، بر منبر برآی و فضل خود را بر ایشان ظاهر کن ، حضرت فرمود : یا امیرالمؤمنین ، در حضور شما من یارای سخن گفتن ندارم ، حضرت فرمود ؛ ای فرزند ! من خود را از تو پنهان می کنم .
پس آن حضرت فرمود : مردم را ندا کردند تا جمع شدند ، حضرت امام حسن علیه السلام بر منبر برآمد ، خطبه ای در نهایت فصاحت و بلاغت خواند ، ایشان را موعظه شافیه نمود که خروج از اهل مسجد برآمد ، پس فرمود : ایها الناس سخن پروردگار خود را بفهمید ، در آیات قرآن تدبر نمایید که حق تعالی می فرمایند :إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ . ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿ آل عمران آیه ۳۳ ، ۳۴﴾
پس بدانید که مائیم که ذریه برگزیده آدم و سلاله نوح و برگزیده آل ابراهیم و فرزندان پسندیده اسماعیل و آل محمد صلی الله ، ما در میان شما مانند آسمان بلندیم که از فیض ورحمت بر شما بارد، و به منزله خورشید انواریم که جهان را به نور خود روشن کرده ایم.
مائیم شجره زیتونه که حق تعالی در مثل زده است و او را به برکت یاد کرده است فرموده ؛ نه شرقی است نه غربی است .
پیغمبر اصل آن درخت است و علی شاخه آن درخت است، به خدا سوگند که ما میوه آن در ختیم، پس هر که چنگ زند به شاخه ای از شاخه های آن درخت نجات می یابد، هر که از آن درخت دور ماند پس باز گشت او بسوی آتش جهنم است.
پس حضرت امیر المومنین علیه السلام از اقصای مسجد بر خاست ، ردای مبارک خود را می کشید تا آن بر منبر برآمد ، میان آن دو دیده آن حضرت را بوسید یابن رسول الله حجت خود را بر قوم تمام کردی واطاعت خود را بر ایشان واجب گردانیده، پس وای بر کسی که مخالفت تو کند.
دیده شده در جلأ العیون ، محمد باقر مجلسی ، نشر آدینه سبز ، ص ۴۱۵.
شک در سجده
سوال:در انتهاى نماز،درسجده شک کردم که درسجده شکر هستم ياسجده آخر نماز،تکليف چيست؟
جواب :به قصد نماز ادامه دهيد ونمازتان صحيح است.
دیده شده در سایت رسمی امام خامنه ای #_استفتائات جدید امام خامنه ای مدظله العالی
حکم قمار در بازی های کامپیوتری
سوال: بعضى از سايتهاى خارجى بازیهاى اينترنتى دارند که بايد ابتدا مقدارى پول داد تا وارد بازى شد اگر ببريم اصل پولمان و جايزه به ما تعلق مىگيرد و اگر ببازيم پول خود را از دست مىدهيم. بازى کردن و پول دادن به اين سايتها چگونه است؟
جواب : جايز نيست.
دیده شده در سایت رسمی امام خامنه ای #_استفتائات جدید امام خامنه ای مدظله العالی
پیراهن های بی یوسف
کوله ات را که برایم پس آوردند پیراهنت چنان بی رمق درونش افتاده بود ، گویی او زخم خورده ،گویی این همه خون از کالبد او بیرون جهیده بود که اینگونه سرد و خاموش…..
هنوز بوی خونت تازه بود و بر جانم، بر جان در حال سقوطم تازیانه می زد تا هوشم را بگیرد .
به هوش که آمدم در خانه بودم.
خانه ی تو.
خانه ی بی تو.
و فقط پیراهن هایت برایم مانده بود .یکی آویزان روی جالباسی یکی زخمی درون کوله ات.
یکی بوی خوش تنت را داشت و دیگری بوی تند خون پاکت .
اما این دو پیراهن نور چشم نمی آورند، سوی چشم را با خود می برند.
خوشا به حال یعقوب.
آری خوشا به حال یعقوب. قصه پیراهن یوسف او، با قصه پیراهن های تو فرق ها دارد.
پیراهن بی یوسف یعنی اشک مدام یعنی سفیدی چشمان من .
نوشته شده به قلم م. رمضانی
نحوه شهادت امام حسن علیه السلام
در کشف الغمه از حضرت امام جعفر صادق و حضرت امام محمد باقر علیها السلام روایت کرده است که عمر شریف آن حضرت در وقت وفات ۴۷ سال بود . میان آن حضرت و برادرش امام حسین علیه السلام به قدر مدت حمل فاصله بود .
حضرت امام حسن علیه السلام با جد خود رسول خدا صلی الله ۷ سال ماند و بعد از آن حضرت با حضرت علی علیه السلام ۳۳ سال ماند و بعد از وفات حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام ده سال زندگانی کرد .ابن شهر آشوب از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که حضرت امام حسن علیه السلام به اهل بیت خود فرمود : ای گروه ! من به هر شهید خواهم شد چنانچه حضرت رسول خدا به زهر شهید شد ، گفتند که تو را زهر خواهد داد ؟
فرمود : یا کنیز من ، یا زن من .
گفتند که آن ملعونه را از ملک خود بیرون کن . حضرت فرمود : چگونه او را بیرون کنم و حال آن که مرگ من بدست او خواهد بود و از آن چاره نیست . اگر او را بیرون کنم غیر او کسی مرا نخواهد کشت ، چنین مقدر شده است .
پس بعد از اندک زمانی معاویه زهری فرستاد به نزد زن آن حضرت فرستاد ، پس روزی حضرت از او پرسید که آیا شربتی از شیر داری که بیاشامیم ، آن زهری که معاویه فرستاده بود داخل شیر کرده و به آن حضرت داد ، چون تناول نمود همان ساعت اثر زهر در بدن خود یافت .
فرمود: ای دشمن خدا ! مرا کشتی خدا تو را بکشد ، به خدا سوگند که عوض مرا نخواهی یافت و از آن فاسق ملعون ، دشمن خدا و رسول ، هرگز خیری نخواهی دید .
کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که اشعث ابن قیس شریک شد در خون امیرالمؤمنین علیه السلام و دختر او زهر داد امام حسن علیه السلام را و پسرش محمد ، شریک شد در خون امام حسین علیه السلام .
دیده شده در جلأ العیون ، تاریخ زندگانی چهارده معصوم ، علامه مجلسی ، نشر آدینه سبز ، ص ۴۶۳.
نظم و تقوا
حضرت علی علیه السلام در آخرین وصیت خود به فرزند و امام معصوم بعد از خودش می فرماید : اوصیکم بتقوی الله و نظم امرکم ..( نهج البلاغه ، نامه ۴۷)
خیلی مهم است که انسانی لحظه مرگ تمام زندگیش را جمع کند و بگوید ایشان می فرماید که آدم بی نظم ، بی تقواست .
کدام یک از ما برایمان مشخص است که هر روز ساعت چند از خواب بیدار می شویم ؟
هر روز چند آیه از قرآن را باید بخوانیم ؟
هر روز چند صفحه صحیفه سجادیه باید بخوانیم ؟
در برنامه هفتگی خود چه مقدار را به صله رحم اختصاص داده ایم ؟..
مردم فرانسه ساعت های خودشان را با رفت و آمد امام خمینی ( ره) هماهنگ می کردند و می دانستند امام راس ساعت ۹ از منزل خارج می شود . تمامی مراجع بزرگوار را ببینید شما اگر با یکی از ایشان ساعت ۳۰ : ۷ قرار داشته باشید و ۵ دقیقه زودتر برسید ، باید ۵ دقیقه منتظر بمانید .این یعنی نظم و نظم برابر با تقوای الهی است .
سخنان استاد رایٔفی پور ،گزیده سخنان ، شنیده شده .
پیرو تاکید حضرت امام خامنه ای در آخرین دیدار بر مطالعه «درس آموز»اسناد لانه جاسوسی آمریکا، دانلود همه این اسناد از لینکهای زیر امکان پذیر است:
جلد دوم :
جلد سوم :http://basij.aut.ac.ir/usemb/farsi/3.pdf
حضرت آيت الله العظمي جوادي آملي در جلسه درس اخلاق هفتگي خود که در نمازخانه بنياد بينالمللي علوم وحياني اسراء برگزار شد، با عرض تسلیت به پیشگاه امام زمان(عج) به مناسبت ايام مصيبتبار ماه صفر، به روز سیزده ابان روز مبارزه با استکبار اشاره کرده و به تبيين مسئله مبارزه با استكباردرونی و بیرونی پرداختند.
خطري كه براي ما مطرح است، ذات اقدس الهي طبق علم غيبش به ما گوشزد كرد و ما را هشدار داد فرمود شما يك دشمن قهّار و قدّاري داريد كه اين هرگز دست از شما برنميدارد تازه اين دشمن كوچك است و در صحنه جهاد اصغر است و آن مسئله صهيونيسم و حاميان آنها است و به وجود مبارك پيغمبر(ص) فرمود: ﴿لا تَزالُ تَطَّلِعُ عَلي خائِنَةٍ مِنْهُمْ﴾سوره مائده آیه ۱۳ . مشركان يك حساب ديگري دارند مسيحيها يك حساب ديگر دارند اما فرمود صهيونيسم طوري است كه هر روز عليه اسلام و مسلمانها نقشه ميكِشد اين ﴿لا تَزالُ﴾ در تعبيرات ادبيِ عرب براي استمرار به كار ميبرند يعني همواره, فرمود همواره اينها در صدد نقشهاند، اين طور نيست كه حالا شما اينها را از خيبر بيرون كرديد اينها دست از مبارزه بردارند! خیانت اینها هم منظور خيانت نسبت به نظام اسلامي است نه نسبت به شخص پيامبر، براي اينكه اينها با اسلام و قرآن و عترت و با اين مكتب الهي مخالف بودند بنابراين امروز هم همان وضع است ما بايد بدانيم كه با چه دشمني روبرو هستيم و او از كجا دارد نقشه ميكشد.
وظيفه همه ما در بخشهاي استكبارستيزي اين است كه مواظب خيانت بيگانهها باشيم از يك سو و از سوي ديگر نقشه مستكبران را از دور بررسي كنيم. اين عصاره كلام درباره مبارزه با استكبار براي جنگ جهاد اصغر است. همين مفاسد به مراتب بدتر در ساختار دروني خود ما هم هست ما هم يك دشمني داريم كه ﴿لا تَزالُ تَطَّلِعُ عَلي خائِنَةٍ مِنْهُمْ﴾ در او هست اين بيان نوراني پيامبر(ص) است كه فرمود: «اعدي عدوّك نفسك التي بين جنبيك» اين نفس وقتي در درون با وهم و خيال و عقل نظري مبارزه كرد و در بيرون با شهوت و خيال و عقل عملي مبارزه ميكند اگر مسئول انديشهمان فلج شود و برهان اقامه نكنيم و عوامانه زندگي كنيم و مسئول عقل عمليِ ما سفيه بشود و سفيهانه به سر ببريم در جهاد دروني شكست خوردهايم، وقتي در جهاد دروني شكست بخوريم يقيناً در جهاد بيروني هم شكست ميخوريم براي اينكه آن رهبري جهاد بيروني را او به عهده گرفته است.
اگر شهوت به حريم عقل عملي راه پيدا كرد يا غضب به حريم عقل عملي راه پيدا كرد اينها سخنگويان نفس امارهاند اينها هر جا وارد شوند مهلكاند نه مستهلك.
شهوت و غضب اگر يك مختصر در درون كار راه پيدا كند كلّ عمل را فاسد ميكند اگر كسي ۹۹ درصد نمازش خالصانه است يك درصدش رياست اين ريا مستهلِك نميشود بلكه مهلِك است چون نه آن توحيد, شرك را ميپذيرد و نه اين شرك, خنثاست كه مستهلك بشود؛ شهوت اين است, غضب اين است, «من» و «ما»خواهي اين است, خودخواهي اين است, اين به حريم عقل, چه نظر چه عمل راه پيدا كند او را هلاك ميكند ميشود مهلِك نه مستهلَك لذا حضرت فرمود: «أعدي عدوك نفسك التي بين جنبيك».
اصرار وجود مبارك امام سجاد در جملههاي نوراني صحيفه اين است كه ما را موحد كند. فرمود كلّ عالم ابزارند آن وقت توسل را براي ما معنا كرده شفاعت را براي ما معنا كرده، آن ديد بلند نظام اسلامي را براي ما معنا كرده وجود مبارك امام سجاد در عصري بود كه سربازان نظام شيعه نبودند اما كشور امنيت ميخواهد, آرامش ميخواهد به تك تك اين سربازان غير شيعي امام سجاد دعا كرد، اين دعا مخصوصاً سربازان و مرزداران است آن روز مرزداران كه شيعه نبودند حكومت هم كه حكومت شيعي نبود، ولي امنيت براي بشر محترم است، جامعه در سايه امنيت بايد زندگي كند تا امام سجاد بياناتش را القا كند، چقدر به اين سربازان دعا ميكند و چقدر كشورهاي مزاحم و شهرهاي مزاحم را نفرين ميكند در همان دعاي نوراني اهل ثغور ميفرمايد: «اللَّهُمَّ اشْغَلِ الْمُشْرِكِينَ بِالْمُشْرِكِينَ» اينها كه اهل شركاند اينها را با هم درگير كن كه نظام اسلامي ما بماند اين كشوري كه به حسب ظاهر مسلمان است ولو زمامش را غير شيعي به عهده دارد ولو مرزدارانشان اينچنين نيست كه همه شيعه باشند اكثريتشان غير شيعي بودند ولي امام سجاد به همه اينها دعا ميكند.
جامعه امنيت و آرامش ميخواهد، این طور نیست كه اگر يك برادر سنّي با داعش درگير شد بر ما حق نداشته باشد يا او که حرم وجود مبارك زينب(سلام الله عليها) را حفظ كرد نسبت به ما حق نداشته باشد، اين ديد بلند امام سجاد(سلام الله عليه) براي آن است كه كشور بيش از هر چيزي به امنيت محتاج است. بعد ميفرمايد كسي ميتواند مرزدار باشد كه حبّ دنيا از محدوده دلش جدا شده باشد خدايا براي اينكه اينها خوب مرزداري كنند و كشور را حفظ كنند محبّت دنيا را, علاقه به زن و فرزند را از دل اينها بيرون ببر!مانند آنچه در دفاع هشت ساله اتفاق افتاد که خيليها تازه ازدواج كرده بودند يا تازه خدا به آنها فرزند داده بود به طور صريح و سريع از همه اينها خداحافظي ميكردند و ميرفتند.
سخنان آیت الله جوادی آملی دیده شده در http://www.esra.ir . ۹۵/ ۸/ ۱۳ .
<< 1 ... 55 56 57 ...58 ...59 60 61 ...62 ...63 64 65 ... 96 >>