آیه ای درقرآن آمده که بتوان ازآن معنای چادر را استخراج کرد؟

دو سه آیه قرآن به مسأله پوشش و #حجاب بانوان اشاره کرده است: سوره نور (۲۴)، آیه ۳۱ و سوره احزاب (۳۳)، آیه ۳۳ و ۵۹. آیه ۵۹ سوره احزاب به نوع پوشش بانوان در بیرون و در مقابل نامحرمان به جلباب تعبیر آورده و می فرماید: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللّهُ غَفُورًا رَحیمًا؛ اى پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوششهاى خود را بر خود فروتر گیرند این براى آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند [به احتیاط] نزدیکتر است و خدا آمرزنده مهربان است».  
در مفهوم جلباب اختلاف نظر وجود دارد. آنچه، با توجّه به کتب لغت(۱) و گفتار مفسران شیعه مانند علامه طباطبایی(۲) و فیض کاشانی(۳) و اهل سنّت مانند قرطبی(۴) صحیح تر به نظر می رسد، آن است که «جلباب» ملحفه و پوششی چادر مانند است نه روسری و خمار.
از ابن عبّاس و ابن مسعود روایت شده که منظور عبا است.
پس جلباب لباس گشاد و پارچه ای است که همه بدن را می پوشاند. ضمناً همان طور که مفسران بزرگ مانند شیخ طوسی و طبرسی فرموده اند، در گذشته دو نوع روسری برای زنان معمول بود: روسری های کوچک که آن ها را «خِمار» یا «مقنعه» می نامیدند و معمولاً در خانه از آن استفاده می کردند؛ و روسری های بزرگ که مخصوص بیرون خانه به شمار می آمد. زنان با این روسری بزرگ که جلباب خوانده می شد و از «مقنعه» بزرگ تر و از «رداء» کوچک تر است و به چادر امروزین شباهت داشت، مو و تمام بدن خود را می پوشاندند.(۵)
به طور خلاصه در معنی «جلباب» مفسران و اهل لغت چه معنی ذکر کرده اند:
۱. ملحفه (چادر) و پارچه بزرگی که از روی سری بلندتر است و سر و گردن و سینه ها را می پوشاند.
۲. مقنعه و خمار (روسری).
۳. پیراهن گشاد. (ر.ک: لسان العرب، مجمع البحرین، مفردات راغب …).

گرچه این معانی با هم متفاوتند ولی قدر مشترک هم آنها این است که بدن را به وسیله آن بپوشاند. اما بیشتر به نظر می رسد که منظور پوششی است که از روسری بلندتر و از چادر کوچک تر است چنان چه نویسنده «لسان العرب» بر آن تکیه کرده است. (ر.ک: تفسیر نمونه، ج ۱۷، ص ۴۲۸، ذیل آیه ۵۹ از سوره احزاب).

عبارت «یدنین علیهنّ من جلابیبهنّ» در آیه کنایه از پوشیدن چهره و سر و گردن با آن است.(۶) یعنی چنان نباشد که چادر یا رو پوش های بزرگ (مانتو) تنها جنبه تشریفاتی و رسمی داشته باشد و همه پیکرشان را نپوشاند. زنان حق ندارند چنان چادر بپوشند که نشان دهد اهل پرهیز از معاشرت با مردان بیگانه نیستند؛ از نگاه چشم های نامحرم نمی پرهیزند و از مصادیق «کاسیات عاریات : یعنی زنانی که ظاهراً پوشیده هستند ولی در واقع برهنه اند، روی عن رسول اللّه(ص) » شمرده می شوند.

قرآن فرمان می دهد: بانوان با مراقبت جامه شان را بر خود گیرند و آن را رها نکنند تا نشان دهد اهل عفاف و حفظ به شمار می آیند. تعلیل پایانی آیه نیز بیانگر همین امر است؛ یعنی آن پوششی مطلوب است که خود به خود دورباش ایجاد می کند و ناپاکدلان را نومید می سازد.(مساله حجاب ص ۱۶۰)

پس مراد این است که زنان جلباب را به بدن خود نزدیک سازند تا درست آنها را محفوظ بدارد نه این که آن را آزاد بگذارند به طوری که گاه و بی گاه کنار و بدن آشکار گردد و به تعبیر ساده و خودمانی یعنی لباس خود را جمع و جور کنند.

خلاصه این که «جلباب» قابل تطبیق به چادر هم هست گر چه حجاب منحصر در چادر نیست، بلکه هر لباسى که غیر از وجه و کفین (دست ها تا مچ) را بپوشاند و موجب تحریک و جلب توجه نامحرم نگردد کافى است ولى باید توجه داشت که همان طور که بقیه واجبات داراى مراتب مختلفى مى باشند حجاب نیز داراى مراتب خوب، متوسط و خوب تر است و چادر حجاب برتر بانوان محسوب مى گردد.

پاورقی:
۱. ر. ک: مسأله حجاب، ص ۱۵۸ و ۱۵۹؛ قاموس قرآن، قرشی، ج ۲، ص ۴۱ و ۴۲. (این کتاب ها کلمات اهل لغت را ذکر کرده اند؛ مانند تعبیر به «الجلباب: القمیص أوالثواب الواسع» یا «الجلباب ثوب اوسع من الخمار دون الردّاء تُغطّی به المرأة رأسها و صدرها).
۲. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۶، ص ۳۶۱. (هو ثوب تشتمل به المرأة فیغطّی جمیع بدنها).
۳. تفسیر الصافی، فیض کاشانی، ج ۴، ص ۲۰۳.
۴. الجامع لأحکام القرآن، قرطبی، ج ۱۴؛ ص ۱۵۶.
۵. درباره جلباب گفته اند: آن روسری خاصی که بانوان هنگامی که برای کاری به خارج از منزل می روند، سر و روی خود را با آن می پوشند؛ «الجلباب خمارالمرأة الذی یفطّی رأسها و وجهها اذا خرجت لحاجة» (التبیان فی تفسیر القرآن، طوسی ج ۸، ص ۳۶۱؛ مجمع البیان، ج ۸ - ۷، ص ۵۷۸)
۶. مجمع البیان، ص ۵۸۰؛ المیزان، ج ۱۶، ص ۳۶۱.