« راهکارهای عملی عفاف گرایی (قسمت اول)سراب دروغ »

به عمل کار برآید

 

تربیت فرزند

 

  مهمترین روشی که پیامبر اسلام(ص) همواره با آن سر و کار داشت روش عملی بود. پیامبر(ص) به آنچه می گفت خود عمل می کرد و در این مرحله به قدری پیش رفت که عمل پیامبر(ص) نیز به عنوان سنت حسنه یکی از منابع   فقهی به شمار می رود. رسول خدا ضمن اینکه خود اسوه عمل بود، سعی می کرد دیگران را نیز طوری تربیت کند که   سخنانشان با رفتارشان مطابق باشد تا در شنونده بیشتر اثر کند. قرآن مجید کسانی را که به قول خود عمل نمی کنند سخت سرزنش کرده و می فرماید:« موجب خشم شدید خداوند است که بگویید آن چره عمل نمی کنید».1


  مسلمانان چون می دیدند پیامبر اسلام به سخنان و عقاید خود پای بند است بیشتر گرایش پیدا می کردند، زیرا بهترین موردی که می تواند تجلی اعتقاد یک فرد باشد همان عمل اوستو تربیت بیش از آن چه از طریق گفتار صورت   گیرد، از راه عمل می تواند انجام شود.2


غریزه تقلید یکی از غرایز نیرومند و ریشه دار انسان است.به برکت وجود همین غریزه است که کودک، بسیاری از رسوم زندگی،آداب معاشرت، غذا خوردن، لباس پوشیدن، طرز تکلم، ادای کلمات و جمله ها را از پدر و مادر و سایر معاشرین فر می گیرد و به کرا می بندد. انسان در تمام عمر کم و بیش از دیگران تقلید می کند اما در سنین بین یک سالگی تا شش سالگی بیشتر از این غریزه برخوردار است.

 

کودک تا مدتی از مصالح و مفاسد واقعی امور، اطلاع چندانی ندارد و نمی تواند برای کارهایش هدف های عاقلانه و درستی تعیین کند.در این مدت تمام توجهش به پدر و مادر و سایر معاشران است.اعمال و حرکات آن ها را مشاهده کرده و از آن تقلید می کند. کودک در زندگی نیاز به الگو دارد، او نیاز دارد که بفهمد چه باید بکند، چه نوع رفتاری را از خود بروز دهد، در برابر امور و دشواری ها چه موضع و راه حلی را باید در پیش بگیرد، چگونه خود را با امور مواجه کند.3 بدین جهت خداوند تبارک و تعالی، رسول اکرم (ص) را به عنوان بهترین سرمشق برای جهانیان معرفی می کند:« لقد کان لکُم فی رسول الله اُسوَهٌ حَسَنه»4 رسول خدا (ص) در طول تاریخ، بزرگ ترین و بهترین سرمشق بشریت بود. او قبل از اینکه با گفتار خود راهنمای خلق باشد با رفتار خویش بهترین مربی بود. کودکان از راه چشم بیش از گوش امور را فرا می گیرند. تحقیقات روانشناسان این مطلب را اثبات کرده است که 75 درصد یادگیری های ما از طریق چشم، 13 درصد از طریق گوش، 6 درصد از طریق لامسه، 3 درصد از طریق چشایی و 3 درصد از طریق بویایی است.

 

بنابراین بر والدین و مربیان است تا حدی که می توانند سعی کنند با عمل خویش کودکان را به راه صحیح و سعادت رهنمون و هدایت نمایند، چون زبان عمل از زبان سخن بسیار گویاتر و نافذتر است.

 

امام صادق(ع) می فرمایند:« کُونوا دُعاهَ النّاس بأعمالکُم و لا تکونوا دُعاه بِألسِنَتکُم؛ مردم را با رفتار خود به حق رهبری کنید، نا با زبان خویش»5 شهید بهشتی در توضیح این حدیث گفته است:« اگر سؤال شود که انحطاط مسلمین از کی آغاز شد، انحطاط تشیع از چه زمانی پدید امد؟ می گوییم از زمانی که زبان درازتر و عمل ما نارساتر شد، از وقتی کهه ما پر حرف ولی کم عمل یا بد عمل شدیم. دوستان، ایمان عبارت است از یک نوع تابش نور، دارای روشنی و گرما با هم از قلب انسان مؤمن بر می خیزد و در قلب و دل دیگران می نشیند، بی آنکه زبان در میان واسطه باشد»6


لذا والدین باید بدانند کودکان در تمام اوقات شبانه روز همانند یک دوربین فیلم برداری از تمامی حرکات و سکنات آنان فیلم برداری نموده و رفتار های خوب و بد آنان را تقلید می نمایند،لذا بر والدین است که ابتدا خودشان را اصلاح نموده و برای فرزندان خویش بهترین الگو باشند و سپس از طریق پند و نصیحت، داستان و قصه و … آنان را با خوب و بد زندگی آشنا نمایند. امیرالمؤمنین (ع) فرمود:« پندی که هیچ گوشی ان را بیرون نمی افکند و هیچ نفعی با آن برابری نمی کند، پندی است که زبان گفتار از آن خاموش و زبان کردار بدان گویا است»7


هم چنین امیرالمؤمنین فرمود:« کسی که از اصلاح خویش عاجز و ناتوان است، چگونه می تواند دیگران را اصلاح کند».8


دکتر فریده مصطفوی درباره تهذیب و تربیت عملی امام خمینی چنین می گوید:« کارهای دینی به ما دیکته نمی شد، در خانواده وقتی ما رفتار امام(ره) را می دیدیم، خود به خود در ما تأثیر می گذاشت و همیشه یعی می کردیم مثل ایشان باشیم، ولو اینکه مثل ایشان نمی شدیم. از نظر تربیتی، خود ایشان برای ما یک الگو بودند، وقتی کاری را به ما می گفتند« انجام ندهید» و ما میدیدیم ایشان در عمرشان آن کار ار نمی کنند، قهراً ما هم انجام نمی دادیم.مثلاً به ما می گفتند«باید نماز بخوانید»خودشان از نیم ساعت به ظهر وضو می گرفتند و مشغول نماز خواندن می شدند.»9


وقتی که امام درباره نماز و اهمیت دادن به آن خودشان عامل بوده و با زبان عمل با فرزندانشان حرف می زدند مسلماً تأثیرات عمیقی بر عمق روح و روان فرزندانشان می گذاشتند. بر طبق نظر روانشناسان پدر و مادر اولین، مؤثرترین و مطمئن ترین الگو در نزد کودکان می باشند. یکی از صاحب نظران تربیت دینی نوشته اند : غالب رفتار انسان بر اساس یادگیری استوار است و اولین و مهمترین پایگاه یادگیری، کانون خانواده است، زیرا خمیر مایه شخصیت انسان در خانواده تکوین می یابد و نگرش ها، رغبت ها، رفتارهای خوشایند و ناخوشایند نسبت به پدیده های مختلف، از خانه سرچشمه می گیرد.


وی در ادامه می افزاید: پایدارترین و در عین حال خوشایند ترین یادگیری ها، یادگیری غیر مستقیم یا مشاهده ای است. در این نوع یادگیری، یادگیرنده مطابق رغبت ها و انگیزه های خودآگاهانه و بدون هر گونه جبر و فشار های روانی، همه حواس خود را متوجه رفتار مورد نظر می کند و با نوعی احساس خوشایندی و عاری از دشواری بر دانسته ها و تجارب خویش می افزاید.

اگر اولیاء و مربیان بتوانند بسیاری از رفتارهای مطلوب و احساسات خوشایند را به طور غیر مستقیم و یا ضمنی از طریق بهره گیری از وجود الگوهای رفتاری، در کودکان و نوجوانان به وجود آورند، فوق العاده ارزشمند و مؤثر خواهد بود.

در یادگیری ضمنی و مشاهده ای به جهت آن که یادگیرنده آگاهانه و داوطلبانه به موضوع یا رفتار خاصی دقت می کند، از نگرش مثبت و انگیزه قوی و غنی برخوردار است. کمتر دچار فشار ذهنی و خستگی شده، از دامنه توجه وسیع تری یهره می برد، در حالی که در آموزش های مستقیم همیشه چنین نیست و ممکن است یادگیرنده یا دانش آموز نسبت به موضوع یادگیری، رغبت و انگیزه ای از خود نشان ندهد و زودتر خسته شود.

در یادگیری مشاهده ای ویژگی های الگو برای کودکان و نوجوانان فوق العاده حائز اهمیت است، هر قدر الگو های بزرگسال برای کودکان مطلوب تر، محبوب تر و جذاب تر باشند، میزان تأثیر پذیری بیشتر و پایدارتر می شود. کودکان رفتار الگوهای مطلوبشان زا بسیار دوست می دارند و مایلند که با آنان همانند سازی کنند و رفتاری همسان رفتار الگوهای خود داشته باشند.

 

نماز خواندن کودکان خردسال نیز رفتاری است که ابتدا آن را از طریق مشاهده آموخته و احساس خاصی نسبت به آن پیدا کرده اند. همان طوری که اشاره شد، در خانواده نحوه نماز خواندن والدین، چگونگی نگرش آن ها نسبت به نماز، تلقی آن ها از اهمیت و عظمت نماز، رفتار آن ها قبل از ایستادن به نماز، هنگام اقامه نماز و بعد از اتمام نماز، از جمله عوامل بسیار مهمی است که در ایجاد و پرورش حس مذهبی، به خصوص تمایل به نماز خواندن در کودکان دخیل است. در این زمینه آن هایی که کودک و نوجوان با ایشان ارتباط متقابل دارند، مثل پدر، مادر، پدر بزرگ و مادر بزرگ، دایی، عمه، خاله، عمو، معلم، مدیر، بیشترین مسئولیت را عهده دار هستند.10

 

نماز خواندن کودکان خردسال نیز رفتاری است که ابتدا آن را از طریق مشاهده آموخته و احساس خاصی نسبت به آن پیدا کرده ان. در خانواده نحوه نماز خواندن والدین، چگونگی نگرش ان ها نسبت به نماز، تلقی آن ها از اهمیت و عظمت نماز، از جمله عوامل بسیار مهمی است که در ایجاد و پرورش حس مذهبی، به خصوص تمایل به نماز خواندن در کودکان دخیل است.

 


1. صف،آیه 3
2. تاریخ آموزش و پرورش اسلام و ایران، ص 202
3. تعلیم و تربیت اسلامی ،ص 110-108
4. سوره احزاب،آیه 21
5. سفینه البحار،ج2، ص 278
6. روزنامه جمهوری اسلامی، 21/7/1370
7. غررالحکم،فصل نهم، شماره 162
8. آگاهی و مسئولیت، به نقل از غرر الحک آمدی، روایت 1-5
9. پا به پای آفتاب، ج 1، ص 100
10. روش های پرورش حس مذهبی کودکان، ص 17 و 16و 15 و 12.

   چهارشنبه 13 دی 1396
آراي كاربران براي اين مطلب
5 ستاره:
 
(1)
4 ستاره:
 
(0)
3 ستاره:
 
(0)
2 ستاره:
 
(0)
1 ستاره:
 
(0)
1 رأی
ميانگين آراي اين مطلب:
5.0 stars
(5.0)
نظر از: حضرت مادر (س) [عضو] 
5 stars

احسنت

1396/10/14 @ 07:39


فرم در حال بارگذاری ...

جستجو
آمار وبلاگ ها
  • امروز: 842
  • دیروز: 1017
  • 7 روز قبل: 4504
  • 1 ماه قبل: 25548
  • کل بازدیدها: 842463
رتبه وبلاگ
  • رتبه کشوری دیروز: 21
  • رتبه مدرسه دیروز: 1
  • رتبه کشوری 5 روز گذشته: 25
  • رتبه مدرسه 5 روز گذشته: 1
  • رتبه 90 روز گذشته: 19
  • رتبه مدرسه 90 روز گذشته: 1