(آيه۳۶)- همنشين شياطين! از آنجا كه در آيات پيشين سخن از دنيا پرستانى بود كه همه چيز را بر معيارهاى مادى ارزيابى مى ‏كنند، در اينجا از يكى از آثار مرگبار دلبستگى به دنيا كه بيگانگى از خداست سخن مى‏ گويد، مى‏ فرمايد:«و هر كس از ياد خدا روى گردان شود شيطانى را به سراغ او مى ‏فرستيم، پس همواره قرين اوست»! (وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ). آرى! غفلت از ذكر خدا و غرق شدن در لذات دنيا، و دلباختگى به زرق و برق آن، موجب مى‏ شود كه شيطانى بر انسان مسلّط گردد و همواره قرين او باشد، و رشته‏اى در گردنش افكنده، «مى‏برد هرجا كه خاطر خواه اوست»!

 (آيه ۳۷)- سپس به دو امر مهم كه شياطين در باره اين غافلان انجام مى ‏دهند. اشاره كرده، مى ‏فرمايد: «و آنها [شياطين‏] اين گروه را از راه خدا باز مى‏دارند» (وَ إِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ). هر وقت اراده بازگشت كنند سنگى بر سر راه آنها مى‏افكنند و مانعى ايجاد مى ‏كنند تا هرگز به صراط مستقيم باز نگردند. و آن چنان طريق گمراهى را در نظر آنها زينت مى ‏دهند كه: «گمان مى‏كنند هدايت يافتگان حقيقى آنها هستند»! (وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ).

 (آيه ۳۸)- خلاصه اين وضع همچنان ادامه پيدا مى‏ كند انسان غافل و بى ‏خبر در گمراهى خويش، و شياطين در اضلال او تا هنگامى كه پرده‏ها كنار مى‏ رود، و چشم حقيقت بين او باز مى ‏شود، «تا زمانى كه نزد ما حاضر مى‏ شود (مى ‏بيند ولى و قرينش همچنان با اوست، همان كسى كه عامل همه بدبختيهاى او بوده! فرياد مى ‏زند و) مى‏ گويد: اى كاش ميان من و تو فاصله مشرق و مغرب بود!چه بد قرين و همنشينى هستى تو»! (حَتَّى إِذا جاءَنا قالَ يا لَيْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ). آرى! صحنه قيامت نجسمى است گسترده از صحنه‏هاى اين جهان و قرين و دوست و رهبر اينجا با آنجا يكى است.  

(آيه ۳۹)- ولى اين آرزو هرگز به جائى نمى‏ رسد، و ميان آنها و شياطين هرگز جدائى نمى ‏افتد، لذا در اين آيه مى ‏افزايد: «هرگز اين گفتگو و ندامت امروز به حال شما سودى ندارد، چرا كه شما ظلم كرديد، و در نتيجه همه در عذاب مشتركيد» (وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ). بايد عذاب اين همنشين سوء را با عذابهاى ديگر براى هميشه ببينيد و به اين ترتيب اميد آنها را در مورد جدايى از شياطين براى هميشه مبدل به يأس مى‏كند و چه طاقت فرساست تحمل اين همنشينى؟!

 (آيه ۴۰)- در اينجا قرآن اين گروه را به حال خود مى ‏گذارد و روى سخن را به سوى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله كرده از غافلان كوردلى كه پيوسته او را تكذيب مى ‏كردند، و از قماش همان گروهى بودند كه در آيات قبل از آنها سخن گفته شد، بحث كرده، مى ‏فرمايد: «آيا تو مى ‏توانى سخن خود را به گوش كران برسانى؟ يا كوران و كسانى را كه در گمراهى آشكارى هستند هدايت كنى» (أَ فَأَنْتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِي الْعُمْيَ وَ مَنْ كانَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ).قرآن برای انسان دو نوع چشم و گوش قائل است ؛ گوش و چشم و حیات ظاهر ، و گوش و چشم و حیات باطن ؛ و منم ، بخش دوم از درک و تی و حیات است که چون از کار بیفتد ، نه پند و اندرز مفید خواهد بود و نه انذار و هشدار .

دیده شده در برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۴ ، ص ۳۶۲.سوره زخرف