کرسی آزاد اندیشی 

برسی دیدگاه مستشرقین نواندیش پیرامون حجاب 

➖سرکار خانم دکتر طاهره شاکری استاد حوزه در جلسه کرسی آزاد اندیشی که در سالن نشست های تخصصی حوزه علمیه کوثر ورامین و با محوریت رویکرود مستشرقین نواندیش پیرامون حجاب برگزار شد به عنوان استاد ناقد حاضر شدند و ابتدا در جایگاه سرکار خانم آمنه ودود قرار گرفت و به بیان دیدگاه‌های ودود در مورد حجاب پرداخت و گفت : قرآن به جای تمرکز بر نوع خاصی از پوشش، بر لباس تقوا تأکید دارد. این عبارت در قرآن به معنای پوشش معنوی است که فرد را از گناه و ناپاکی حفظ می کند. قرآن به معنای واقعی به پوشش معنوی اهمیت می دهد، نه لزوماً به پوشش فیزیکی و بهترین پوشش برای حفظ عفت، تقوا و پاکدامنی درونی است که نباید صرفاً به لباس و حجاب فیزیکی محدود شود.

➖دکتر شاکری افزود : احکام مربوط به حجاب در فقه اسلامی بر اساس شرایط فرهنگی و اجتماعی خاص دوران پیامبر و جامعه آن زمان بوده است. از این رو تعالیم فقهی حجاب نباید به عنوان یک قانون ثابت و غیرقابل تغییر در نظر گرفته شود، بلکه باید با توجه به تغییرات زمانی و مکانی مورد بازنگری قرار گیرد.

➖دکتر طاهره محسنی ستاد حوزه و دانشگاه به عنوان استاد ارائه دهنده در این کرسی آزاد اندیشی به نقد دیدگاه‌های آمنه ودود پرداخت و گفت : لباس تقوا، هم معنوی و هم ظاهری است و فرد متقی باید اصول ظااهری پوشاش را نیاز رعایت کند و افراد در قبال حفظ تقوا مسئولیت دارند و پوشش ظاهری نیز یکی از مظاهر حفظ این تقوا است. در قرآن و سنت، نحوه پوشش و شکل ظاهری افراد متقی به وضوح تعیین شده است. در قرآن و روایات اسلامی، روبند زدن و انزوای زنان هرگز به عنوان الزامات پوشش تأیید نشده اند.

➖دکتر محسنی ادامه داد : قرآن همه افراد را بدون استثناء ملزم به رعایت حجاب کرده است، و این پوشش جلوه ای از تقوا محسوب می شود.

➖دکتر طاهره شاکری این بار به عنوان فاطمه مرنیسی حاضر شد و حجاب را اینگونه بیان کرد : ججاب بیشتر از آنکه فقط به پوشش زنان مربوط باشد، به مسائل عمیق تر اخلاقی و اجتماعی مربوط است. حجاب نماد مسئولیت فردی در جامعه‌ اسلامی می داند که می تواند پایه ای برای بازسازی نظم جنسی جدید در جامعه باشد.

➖شاکری ادامه داد : حجاب به عنوان سازوکاری برای تنظیم روابط میان زنان و مردان و تضمین احترام متقابل به کار گرفته می شود، نه فقط محدود به پوشش ظاهری. بلکه در بعد دیداری اخلاقی و حریم فراتر از آنچیزی است که شما محجبه ها می گویید .

➖دکتر محسنی در پاسخ به بیانات دکتر شاکری گفت : خانم مرنیسی درکی از متون قرآنی ندارند و ایشان تلاش می کند معنای جدیدی از حجاب به دنیای مسلمانان ارائه دهد و طبق این استدلالات ما باید پاره ای از آیات قرآن را کنار بگذاریم و این نوع فرمایشات خانم مرنیسی با سیره پیامبر و اهل بیت علیهم السلام مغایرت دارد . لذا استدلالات ایشان نمی تواند پایه محکمی داشته باشد و نمی توان مبنا دانست که خانم ها با الزام درونی باید پاینده به احکام الهی باشند و کسانی که الزام درونی ندارند در ظاهر نیز احکام الهی را اجرا نخواهند کرد و بدوم احکام الهی نیز میسر نخواهد شد .

➖استاد ناقد با اشاره به صحبت خانم لیلا احمد که در به فرهنگ و اجتماع اشاره کرده است و می گوید ما باید تابع فرهنگ و اجتماع باشم . وقتی می گوید ما باید تابع فرهنگ باشیم یعنی تابع قرآن نباشیم .

➖وی ادامه داد : قرآن حجاب را قانون سختگیرانه معرفی نکرده است بلکه در مورد اخلاق و اجتماع صحبت می کند و پذیرش حجاب به دلیل نفوذ فرهنگهای دیگری بوده است . 

➖خانم محسنی در پاسخ به سخنان استاد ناقد گفت : خانم احمد هیچگونه دلایل محکمی در بیان دیدگاه خود ندارد. مثلا آیه ۲۸ و ۲۹. احزاب در مورد شکایت همسران پیامبران از وضع اقتصادی خود و مقایسه زندگی خودشان با زنان پادشاهان است و هیچ ربطی به حجاب ندارد و در مقابل این آیه نازل شد که ارتباطی با حجاب ندارد . 

➖ وی افزود : خانم احمد این آیه را تعمیم به حجاب می دهد و نکته ای که باید گفت صحبت های ایشان هیچگونه پابه قرآنی ،روایایی و تاریخی ندارد . حتی خانم لیلا احمد می گوید در جنگ احد حجاب برای زنان دست و پا گیر بوده و اینها اعتراض کرده اند در حالی در سوره آل عمران و سیره حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها حضور زنان با حجاب کامل بوده است . 

➖خانم محسنی گفت : این زنان فمنیسم های مسلمان هستند ولی یک نکته ای که در صحبت های خانم احمد در مورد ایرانیان وجود دارد بسیار مهم است و اینکه ایرانیان در زمان ساسانیان اسلام را قبول کردند و به سرعت علوی شدند و بین خود و اعراب چند خط کشیدند از جمله اینکه چند همسری را قبول ندارند اما حجاب را قبول دارند و زنان ایران در عهد ساسانی به شدت محجبه بودند و هر چه زنان شاهزاده تر باشند پرده پوش تر هستند. و خانم احمد معتقد است که حجاب اعراب از ایرانیان گرفته شده است و در نهایت حجاب را یک مساله اخلاقی می داند .

➖سرکار خانم شاکری به عنوان استاد ناقد به بیان نظریات آقای قاسم امین پرداخت و گفت : طبق نظریات آقای قاسم امین حجاب دو دسته اجتماعی و جسمانی دارد . زن زندگی آزادی شعار زیبایی است . وقتی حجاب آمد اعتماد به نفس زن از بین می رود و راه برای کسب و کار سخت می شود و این نوع پوششی که شما می گویید افراط است و یک پدیده اجتماعی است و دینی نمی باشد و نقد در مورد زن و مرد فقط روی خلوت زن و مرد بر می گردد وگرنه تعامل هیچ گونه ایرادی ندارد و عفت حقیقی همان ارزش حقیقی و اخلاقی است که باید اختیاری باشد و اگر اجباری باشد ارزشی ندارد . 

➖دکتر محسنی در پاسخ به نظریات قاسم امین گفت : استدلالات آقای امین در مقام عمل رد شده است چرا که پوشش خانم هیچگونه مزاحمتی برای یک زن ندارد 

➖وی ادامه داد : فهم غلط از حجاب باعث شده تا چنین نظریاتی را بیان کند و روایات معتبری را که درمورد وجوب حجاب بیان شده را مطرح نکرده اند و استدلالات ایشان در بسیاری از جاها با هم تناقض دارد . به طور کلی نقد دیدگاه ایشان برمی گردد به دیدگاه نادرست ایشان از حقوق زنان و درک نادرست از مباحث فقهی قرآن و به کار نبردن روایات معتبر در امر حجاب و تحلیل نادرست از آیات سوره احزاب دارند .

➖دکتر محسنی در پاسخ به این سوال که چرا اندیشه های این افراد در دنیا مطرح شده است گفت : این افراد مقالات بسیاری در مورد دیدگاه‌های خود نوشته اند و در محافل علمی بسیار عرض اندام کرده اند و عده ای سود جو در جوامع اسلامی نیز خیلی از صحبت های این افراد را منتشر می کنند .

➖دکتر شاکری در پایان به عنوان باربارا استواسر گفت : یکی از عوامل نزول آیات مربوط به حجاب و دستور به پرده نشینی زنان پیامبر بوده است . از نظر تاریخی، روایت هایی وجود دارد که نشان می دهد برخی از آیات حجاب در پی این ازدواج و حضور طولانی مدت میهمانان در خانه پیامبر نازل شده اند. بر اساس ایات و روایات، خداوند خواست که همسران پیامبر از نگاه های مردانی که وارد منزل پیامبر می شدند، محفوظ بمانند و این مسئله به عنوان یکی از دلایل نازل این آیات ذکر می شود.

➖شاکری گفت : استواسر همچنین به تأثیر عمر بن خطاب در مسأله حجاب اشاره می کند و او را یکی از مشاوران اصلی پیامبر در این زمینه می داند او می گويد “منابع اسلامی نقل کرده اند که عمر بارها از پیامبر خواسته بود که زنان ایشان را از دید مردان محفوظ کند و سرانجام، این درخواست عمر با نزول آیات حجاب تأیید شد” . اما استواسر نمی گوید کدام منایع اسلامی و هیچ کدام از منابع را ذکر نمی کند .

➖دکتر محسنی در نقد نظریات باربارا استواسر گفت: از دیدگاه او، حجاب در دوران اسلامی تنها ناشی از تعالیم دینی نبوده بلکه تأثیرات فرهنگ های دیگر نیز در شکل گیری و تقویت آن نقش داشته است. این دیدگاه بر اساس تحلیل تاریخی و تطبیقی مطرح شده است که نشان می دهد در امپراطوری های بیزانس و ساسانی، زنان نخبگان جامعه به پوشش های ویژه ای ملزم بودند. با این حال، بسیاری از پژوهشگران اسلامی با این تفسیر مخالفند و معتقدند که حجاب در اسلام بر پایه تعالیم خاصی از قرآن و سنت پیامبر شکل گرفته و تأثیرات خارجی در آن نقشی محوری نداشته است.

➖دکتر محسنی در پایان گفت : در نهایت، استواسر و دیگر منتقدان با تأکید بر انزوای زنان، در بسیاری از موارد با واقعیت های تاریخی در تضاد قرار می گیرند. تاریخ نشان می دهد که زنان پیامبر و بسیاری از زنان مسلمان، نه تنها در انزوا نبوده اند، بلکه در امور اجتماعی، سیاسی، و حتی جنگ ها مشارکت فعالی داشته اند. برای مثال، زنان پیامبر مانند عایشه در جنگ های اسلامی نقش رهبری داشته و در مسائل حقوقی و آموزشی مشارکت می کرده اند. بنابراین، تفسیر حجاب به عنوان ابزاری برای انزوا، با شواهد تاریخی سازگار نیست.