حد و اندازه تواضع

فی الکافی عن ابی الحسن(ع) قال الراوی: قلتُ: مَا حَدُّ التَّوَاضُعِ الَّذِی إِذَا فَعَلَهُ الْعَبْدُ كَانَ مُتَوَاضِعاً فَقَالَ التَّوَاضُعُ دَرَجَاتٌ مِنْهَا أَنْ یعْرِفَ الْمَرْءُ قَدْرَ نَفْسِهِ فَینْزِلَهَا مَنْزِلَتَهَا بِقَلْبٍ سَلِیمٍ لَا یحِبُّ أَنْ یأْتِی إِلَی أَحَدٍ إِلَّا مِثْلَ مَا یؤْتَی إِلَیهِ إِنْ رَأَی سَیئَةً دَرَأَهَا بِالْحَسَنَةِ كَاظِمُ الْغَیظِ عَافٍ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ. (الشافی ص 564)

یک درجه از تواضع این است که : انسان اندازه خودش را بشناسد. زیادتر از آنچه هست، خود را به حساب نیاورد.البته کمتر از آنچه که هست هم به حساب نیاورد. قلب سلیم در مقابل قلب مریض است. قلب مریض، آن است که صفات ناپسندی مثل تکبّر، خودبینی و غرور در آن هست.

انسان وقتی با غرور، با تکبّر و خودپسندی به خودش نگاه کند، خودش را طوری می بیند که اگر با یک قلب سالمی به خود نگاه کند، طور دیگری می بیند. آن وقتی که بعضی از مزایای وجودی انسان برای انسان ظاهر می شود، یک خودشگفتی ای در او به وجود می آید، اگر انسان متوجّه کند خود را به ضعف هایی که دارد. ضعف های ما از قوّت های ما بیشتر است. هر انسانی این طور است جز معصومین. گناهانی که می کنیم، ضعف هایی که داریم، بی صبری ها، بی تابی هایی که در مقابل مصیبت ها و دردها و رنج ها داریم، حسدها، ناتوانی های گوناگون روحی و جسمی و فکری و عقلی و امثال اینها، اگر انسان همه اینها را ملاحظه کند، می تواند به درستی اندازه خود را، قدر خود را به دست بیاورد. لازمه این که انسان خود را درست ارزیابی کند، این هاست:

۲_ انسان با دیگران همان طوری برخورد بکند که مایل است با او برخورد بکنند، از گناهان دیگران صرف نظر کند؛ چون ملاحظه می کند که خودش هم دچار مشکلات فراوانی است، این طور نباشد که ضعف ها را در دیگران ببیند، اما در خود این ضعف ها را مشاهده نکند.

۲_ اگر از کسی بدی دید، آن را با نیکی پاسخ بدهد، کما اینکه از دیگران همین توقع را دارد.

شرح حدیث از ، حضرت امام خامنه ای – مدظلّه العالی؛ مورخ: ۸۸/۳/۱۸