نشانه های نظام جاهلی

ما باید جاهليتمان را به عقلانيت تبديل كنيم، اين راه دارد. نظام جاهلي دو نشانه دارد: يكي اينكه در بخش انديشه که دستشان از برهان و عقل خالي است، به گمان زندگي مي‌كنند و در بخش انگيزه که دستشان از عدل خالي است، به هوا و هوس عمل مي‌كنند.

اين را در سوره مباركه، «نجم» فرمود که نظام جاهلي اين دو علامت و دو عنصر را دارد؛ در بخش انديشه به جاي اينكه عالمانه تصميم بگيرند براساس گمان ـ مخصوصاً سوءظن ـ حركت مي‌كنند:«إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ‏» و در بخش انگيزه و عمل به جاي عدل و عقل با ميل حركت مي‌كنند: «وَ ما تَهْوَی الْأَنْفُس‏ ؛سوره نجم، آيه23.» انسان به هر حال يا در حوزه و دانشگاه است و كارهاي علمي انجام مي‌دهد يا در متن جامعه است و كارهاي عملي دارد؛ اگر فضا, فضاي فرهنگي است بايد برهان و عقل و علم باشد؛ اگر فضا، فضاي كار و عمل است بايد عدل باشد، نه هوا! «إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ‏» براي بخش انديشه, «وَ ما تَهْوَی الْأَنْفُس‏» براي بخش انگيزه است. اگر اين دو عنصر حل شود؛ يعني ما عالمانه زندگي كنيم و عادلانه به سر ببريم، نه بيراهه مي‌رويم و نه راه كسي را مي‌بنديم، مي‌توانيم يك نظامي بهشت‌گونه بسازيم و راحت باشيم.

 مهم‌ترين كاري كه وجود مبارك حضرت بعد از ظهور انجام مي‌دهد همين است كه علم و برهان را به جاي مظنّه, سوءظن و مانند آن مي‌گذارد, عدل را به جاي هوس مي‌گذارد. اين كتاب موجز و متقن, نظام جاهلي را در همين دو عنصر مي‌داند: «إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ‏» را در بخش انديشه، «وَ ما تَهْوَی الْأَنْفُس‏» را در بخش انگيزه; يعني اينها براساس گمان زندگي ميکنند و براساس ميل به سر مي‌برند، در حالی که بايد براساس علم زندگي كنند و با عدل به سر ببرند.

سخنان آیت الله جوادی آملی ، ۱۰/ ۱/ ۹۶