حضور زن در شکل گیری انقلاب اسلامی ایران

هرچند زنان ایرانی برای اولین بار نبود که حضور خویش را در صحنه سیاسی و اجتماعی به اثبات می‏رساندند ولی گستردگی و کیفیت و مشارکت فعالانه و متعهدانه این قشر در لحظات حساس و سرنوشت ساز ملت در انقلاب اسلامی، بی سابقه و در جهان بی نظیر است.

پس از فرمان تحریم تنباکو توسط میرزای شیرازی همسران ناصرالدین شاه به شکستن قلیان ها اقدام کردند و در نهضت انقلابی جنگل زنان خطه گیلان با کمک‏های مادی و معنوی خویش مبارزان را یاری رساندند، تا آنها در انجام وظیفه خود ترسی به دل راه ندهند، مقاومت زنان مسلمان در توطئه کشف حجاب و به پاکردن تظاهرات بزرگ در مشهد و اعتراض به این وضع هرگز از خاطره‏ ها محو نمی‏ گردد. ولی نقش زنان در صحنه‏ های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بسیار فعالانه‏ تر و قوی تر از هر زمان دیگری بود.

حضور زنان در صحنه‏ های مبارزه و تلاش، بردباری خانواده‏ های انقلابی در برابر انبوه مشکلاتی که رژیم ستمگر شاه برای آن‏ها پیش می‏ آورد، ترغیب و تشویق همسران و پسران و مجاهده و تلاش در سرنگونی طاغوت از جمله عوامل مؤثر در روند روبه تکامل انقلاب بود.

صبوری مادران داغدیده که جوانهای خود را در صحنه تظاهرات و راهپیمایی‏ ها از دست می‏ دادند و هیچ شکایتی نداشتند از اموری است که نمی‏ توان همانندی برای آن در جنبش های ملی و یا مذهبی در دیگر نقاط جهان پیدا کرد.

در واقع اگر همکاری خالصانه زنان با خانواده و همسرانشان در میادین مبارزه، زندان رفتن ها و شکنجه ها و آزارها نبود شاید این مقاومت‏ ها به ثمر نمی‏ رسید و ریشه‏ های سازنده و شکل دهنده انقلاب پا نمی‏ گرفت.

شهـادت تعداد زیادی از زنان مـسلمان چه در تـظاهرات و چه در زندانها از جـمله واقـعه 17 شهریور و نـدای لبیـک به رهبر انقـلاب در راهپیمـایی‏ های گستـرده‏ ای چون تاسوعا و عاشـورای سال 57 نشانگر روحیه بالا و وفاداری زنان به اسلام و رهبر آن بود که از اراده‏ ای محکم و خلل‏ ناپذیر و ایمانی قوی سرچشمه می‏ گرفت.

مأموران رژیم وقتی صحنه نـمایش میلیـونی زنان را در تـظاهرات خیابانی می‏ دیدند و رفتـارهای محبت ‏آمیز و مادرانه آنها را که دلسوزانه از نظامیان می‏ خواستند به جمع ملت بپیوندند مشاهده می‏ کردند، سرانجام تصمیم گرفتند به آغوش مردم باز گردند و اسلحه‏ های خود را بسوی فرماندهان و سرسپردگان رژیم نشانه ‏گرفتند.

امام خمینی که بارها به نقش کلیدی و قابل ملاحظه زنان در پیروزی انقلاب تأکید کرده بودند فرمودند: ” در تظاهرات خیابانی زنان ما، بچه‏ های خردسال خود را به سینه فشرده، بدون ترس از تانک و توپ و مسلسل، به میدان مبارزه آمده‏ اند.

جلسات سیاسی ‏ای که زنان در شهرهای مختلف ایران، برپا می‏کنند کم نیست، آنان نقش بسیار ارزنده‏ ای را در مبارزات ما ایفا کرده ‏اند. مادران شجاع فرزندان اسلام، خاطره جانبازی و رشادت زنان قهرمان را در طول تاریخ زنده کرده‏ اند. در چه تاریخی این چنین زنانی را سراغ دارید و در چه کشوری؟ ” (صحیفه امام،ج4،ص440)

آنها با شرکت در فعالیت‏های سیاسی و حتی نظامی، توان خویش را در هر زمینه‏ ای که حرکت عظیم ملت را به جلو می‏ برد بروز می‏ دادند.

این کار به گوشه‏ نشینی و عدم تحرک و ناکار آمدی زن و همچنین آزادی‏های دروغین و سطحی‏ نگری در خصوص زن مهر باطل زد.

امام خمینی، حضور زنان را معجزه بزرگ اسلامی می دانستند و نتیجه نور ایمان و قدرت اسلام و قرآن و علّت تحولشان را اسلامی بودن این نهضت بیان می داشتند و نهایتاً انقلاب اسلامی را وامدار زنان مسلمان و متعهد برمی‏ شمردند.

حمایت ایشان از زنان و قدردانی از آنها در سخنرانی ها و دیدارهایی که برگزار می‏ شد بخوبی مشهود است.

در روزهای نخستین بازگشت امام به وطن در مدرسه‏ای که با ایشان ملاقات صورت می‏ گرفت، کثرت جمعیت به حدی بود که مسئولین نگران وضعیت امام شده تصمیم گرفتند، ملاقات خواهران را حذف کنند. امام که متوجّه این مطلب شدند فرمودند: «زنها سهم افزون تری در انقلاب داشتند، شما می‏خواهید این نیروی فعّال را که مشوق مردها بودند و تشجیع کننده آنان در میدان مبارزات از صحنه خارج کنید.» (حضور زن در شکل گیری انقلاب اسلامی ایران http: / / women1357.blogfa.com)

شهید مطهری نیز بر نقش سازنده و مفید بانوان در انقلاب اشاره دارد و می‏ فرماید: «انقلاب اسلامی ایران ویژگی‏هایی دارد که مجموع آن را در میان تمامی انقلاب‏های جهان بی‏نظیر و بی‏رقیب ساخته است یکی از آن ویژگی‏ها ذی سهم بودن بانوان است. بانوان سهم بزرگی از انقلاب را به خود اختصاص دادند و این حقیقتی است که جملگی برآنند.» (حضور زن در شکل گیری انقلاب اسلامی ایران- http: / / women1357.blogfa.com 1392)

زنان در پرتو معنویت و عظمت انقلاب اسلامی به این واقعیت رسیدند که اسلام برای آنها هویتی انسانی قائل است که ریشه در گرایش های عالی دارد و الگوگیری از مکتـب حضرت زهرا(س)، بزرگ بانوی عالم بشریت و اتکال به قوّه لایزال الهی و چـنگ زدن به ریســمان حق آنان را در جایگاهی رفیع و ارزشمند قرار می دهد.

زنان متعهد در دوران انقلاب اسلامی نقشی ماندگار از خود به جای گذاشتند و به همگان ثابت کردند که شخصیت زن مسلمان در تبعیت از الگوهای مصرفی غرب و مد و مدپرستی و آنچه آنها برایش به ارمغان می ‏آورند نیست بلکه چیزی که بر اعتبار و ارزش او می ‏افزاید نجابت، شرافت و فداکاری در راه آرمان های اصیل دینی است که خداوند به آن‏ها ارزانی داشته است.

امام خمینی شناخت و فهم زن مسلمان ایرانی را ستوده و می‏ فرماید: « اینجانب به زنان پرافتخار ایران، مباهات می ‏کنم که تحولی آنچنان در آنان پیدا شد که نقش شیطانی بیش از پنجاه سال کوشش نقاشان خارجی و وابستگان بی‏شرافت آنان، از شعرای هرزه گرفته تا نویسندگان و دستگاه های تبلیغاتی مزدور را نقش بر آب نمودند، و اثبات کردند که زنان ارزشمند مسلمان دچار گمراهی نشده و با این توطئه‏ های شوم غرب و غربزدگان آسیب نخواهد پذیرفت.»(صحیفه امام،ج14،ص316)

حضور زنان در نهضت انقلابی ایران

بعد از پیروزی انقلاب، برای دفاع از حقوق زنان، فعالیت های زیادی شده است. در حقیقت باید گفت که بعد از انقلاب، از زن ایرانی تجلیل شده است.

پیشقراول این تجلیل هم امام بزرگوار بود که با همه وجود برای زن ایرانی مسلمان ارزش و احترام قائل بود. همین بینش بود که موجب شد زنان کشور در انقلاب اسلامی سهم بزرگی داشته باشند به طوری که اگر حضور زنان در نهضت انقلابی ملت ایران نمی بود به احتمال زیاد این انقلاب به این شکل پیروز نمی شد؛ یا اصلا پیروز نمی شد، یا مشکلات بزرگی در سر راه آن پدید می آمد.

بنابراین، حضور زنان مشکل گشا بود.

در جنگ تحمیلی هم همین طور بود.

در مسائل دیگر نیز از اول انقلاب تا به حال هم همین گونه بوده است.

با همه اینها نمی توان گفت زمینه های کاملی برای رفع ستم از زنان کشور فراهم شده که دیگر نیاز به تلاش ندارد.

هنوز فعالیت های بسیاری خصوصاً در عرصه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی بایستی صورت پذیرد تا حقوق زنان در حد مطلوبی بدست آید و این خود زنان هستند که همانند سایر اقشار بایستی در جهت پیشرفت و تکامل انقلاب اسلامی کوشا باشند.

اگر فضای فرهنگی جامعه در زمینه مسائل زن، شفاف شود و احکام اسلامی و نظرات قرآنی در این زمینه روشن گردد، راه هموار خواهد شد.

برای این که بانوان کشور ما بتوانند به آن نقطه ای که برای یک زن، آرمانی و غایت مطلوب است برسند، هنوز تلاشهای بسیاری باید انجام شود.

بازخوانی مقاله ای از شهید مطهری

شهید مطهری که از شاگردان و یاران نزدیک امام و از اندیشه مندان بزرگ انقلاب اسلامی ایران محسوب می شود در باره نقش زنان در انقلاب اسلامی اعتقاد دارد زنان هم در شکل گیری و هم در پیروزی، نقش مستقیم و غیر مستقیم داشته اند.

مانند صدر اسلام که هم زنان در بعد تربیت فرزندان و پرورش آنان و همراهی و شکیبایی حضور همسران در جنگ، یاری گر حضرت رسول (ص) بودند و هم زنانی مانند «نسیبه جرّاح» و عمه حضرت رسول (ص) و… در صحنه های جهاد مستقیم نقش داشته اند، هم در هجرت به مدینه و حبشه و هم در بیعت های مختلف با حضرت هم در همراهی در خانه و راهی کردن همسران و فرزندان.

بحق، این گونه الگوهای عینی است که استاد مطهری را جرأت می بخشد از منطق متعادل اسلام دفاع کند و ویژگی ذی سهم بودن بانوان در انقلاب و جمهوری اسلامی را یادآور شود و حتی سهم بانوان را عظیم تر از سهم مردان شمرده و بفرمایند: «به نظر می رسد این چنین نقش تاریخی برای زن در جهان بی سابقه است… و به همین جهت ایجاب می کند که تحقیق کنیم چه عواملی موجب گشت که زن بار دیگر ـ علاوه بر صدر اسلام ـ در صحنه تاریخ ظاهر شود و تاریخ را از «مذکر» بودن محض خارج کند و آن را «مؤنث» (مذکر ـ مؤنث) نماید.»( استاد مطهری، «آینده انقلاب اسلامی ، ص ۲۲۴)

ایشان تحولی را که در این سالیان موجب شد تا زنان بتوانند چنین نقشی را ایفا کنند، آگاهی از اسلام راستین می دانند و همچنین به نقش رهبری اشاره کرده، می گویند: “در سفری که خود ما رفتیم پاریس، ایشان (امام خمینی) با آن تیز هوشی و دور بینی ای که دارند صریحا و اکیداً گفتند - قبلا هم گفته بودند- شرکت خانم ها در تظاهرات و راهپیمایی ها ولو با منع صریح پدران و شوهران شان مواجه شوند، واجب است. شوهر ها و پدر ها حق ندارند که مانع شرکت این ها بشوند.” (احمدی افزادی، 1392)

پرتال امام خمینی ( ره)