در یکی از مهم ترین بخش های این سخنان که درحقیقت مقدمۀ صحبت های مقام معظم رهبری در در اجتماع عظیم و پُرشور زائران و مجاوران رضوی علیه السلام نیز بود، رهبر انقلاب با تاکید بر اهمیّت ویژۀ بحث مربوط به فرهنگ، فرمودند: “عزیزان من فرهنگ از اقتصاد هم مهمتر است. چراکه فرهنگ به معنای هوایی است که ما تنفس می کنیم. اگر این هوا تمیز باشد آثاری دارد و اگر کثیف باشد آثار دیگری دارد. فرهنگ یک کشور مانند هواست. اگر بخواهیم مصرف تولیدات داخلی به معنای واقعی کلمه تحقق یابد باید فرهنگ تولید داخلی در ذهن مردم جا بیفتد.”

شاید یکی از مهم ترین نکاتی که دربازخوانی سخنان تازۀ رهبری باید درنظرگرفت، نحوۀ ورود متفاوت ایشان در دو محور فرهنگ و اقتصاد باشد. ایشان ضمن تاکید موکد بر این تفاوت، بخش اعظم سخنانشان را به تشریح مسائل مربوط به اقتصاد مقاومتی اختصاص داده و با طرح ۳ سوال اساسی درخصوص بحث و طرح نوعی آسیب شناسی اجتماعیِ اقتصاد، سوالات را پاسخ می دهد و سپس بحث درخصوص فرهنگ را مقدم بر اقتصاد اعلام می دارند. با این حساب ایشان از همان ابتدا “فرهنگ” را در کلان ترین معنای ممکن منظور نموده و که دایرۀ مصداقی آن وسعتی در محدوده هایی از مفاهیم مربوط به جامعه و مسائل عمومی مربوط به زندگی مردمی تا انتزاعی ترین مفاهیم هنری را دربرگرفته و دقیقاً در حکم زیربنای امور است.

رهبر انقلاب ضمن اشاره به این که”تمرکز دشمنان بر روی فرهنگ بیشتر از همه جاست” درخصوص جهت گیری دربارۀ فرهنگ و مسائل فرهنگی هشدار می دهند و به درستی هدف از آن بالندگی اقتصادی که در نیمۀ دیگر بحث مطرح شده را نیز اساساً تعالی فرهنگ اعلام می کنند و در ادامه می گویند: “اگر جهت گیری ها درست نباشد به همان بلایی دچار خواهیم شد که برخی کشورها خانواده را برانداختند و شهوات را برپا داشتند… به خاطر همین تاثیر زیادی که فرهنگ دارد. هدف و آماج تحرک دشمنان در زمینه فرهنگ عبارت است از ایمان و باورهای مردم”. با این حال فرهنگ در بیانات اخیر ایشان بحث درخصوص برخی از شعبات فرهنگ را به میان می کشد که توجه به آنان می تواند در درک دقیق تر کارساز باشد و در ادامه به برخی از آن ها می پردازیم.

توجه به رخنه های فرهنگی و هشدار به مسئولان

رهبر انقلاب با اشاره به سوالی که درخصوص حساسیّت کار مسئولان فرهنگی مطرح است، می گویند: “مسئولان فرهنگی باید مراقب رخنه فرهنگی باشند. رخنه های فرهنگی بسیار خطرناک است و باید حساس باشند. نمیخواهیم بگوییم همه آسیب های فرهنگی کار بیگانگان است. خودمان هم مقصریم. مسئولان فرهنگی و غیرفرهنگی و کم کاری ها و غلطکاری ها همه تاثیر داشته. اما حضور دشمن را هم در زمینه مسائل فرهنگی نمیتوان فراموش کرد. از روزهای اول انقلاب تا امروز دشمنان همه توان خود را گذاشتند تا مردم را نسبت به پایه های انقلاب بی تفاوت کنند. ایمان مردم را مورد تهاجم قرار دادند. باورهای قلبی مردم را…”. درحقیقت ضمن آن که این چنین بحث درخصوص کم کاری هایی که از سوی مسئولین در سال های اخیر رخ داد را موردتوجه قرار می دهند، در ادامه بر روی مهمترین بحثی که درخصوص فرهنگ و مسائل انسانی وجود دارد درنگ می کنند: آزادی!

آزادی و فرهنگ

رهبر انقلاب با اشاره به این سوال که آیا آزادی که از شعارهای انقلاب و جزو پایه های جمهوری اسلامی است منافات ندارد؟ پاسخ می دهند،”خیر منافات ندارد” و سپس به تعریف و تشریح “فرهنگ” می پردازند،”آزادی غیر از ولنگاری و رها کردن همه ضابطه هاست. آزادی که نعمت بزرگ الهی است خودش دارای ضابطه است. اگر چنان چه کسانی هستند در کشور که برای تیشه به ریشه ایمان جوانان زدن تلاش می کنند، نمی شود این را تماشا کرد به عنوان اینکه آزادی است”. ایشان برای آن که به اهمیت مضوع اشاره کند با مقایسۀ وضعیت ناسالم فرهنگی با وضعیت اعتیاد برای زندگی انسان، اشاره می کند”همچنان که اگر هروئین و بقیه مواد مسموم کننده بدن و بدبخت کننده خانواده را اگر کسی بخواهد توزیع کند، نمی شود بی تفاوت نشست. تا ببینیم کسانی با استفاده از هنر و بیان و استفاده از ابزارهای گوناگون و پول راه مردم را بزنند و ایمان مردم را مورد تهاجم قرار دهند. در فرهنگ اسلامی و انقلابی مردم رخنه ایجاد کنند و ما تماشا کنیم و بگوییم آزادی است؟ این آزادی در هیچ جای دنیا نیست. همان کشورهای مدعی آزادی در آن خطوط قرمزی که دارند به شدت سخت گیر هستند. شما ببینید درکشورهای اروپایی کسی جرات نمی کند راجع به هلوکاست حرف بزند.” با این حساب می توان توجه ویژۀ ایشان درخصوص چگونگی نگرش به مقولات فرهنگی همچون آزادی را درک کرد.

محدودیّت و خطوط قرمز فرهنگی

رهبر انقلاب درحقیقت تنها خط قرمزی را در مقولات فرهنگی به رسمیّت می شمارند، کرامت انسانی و عزّت اجتماعی است و معتقدند نمی شود این خطوط را زیر پا گذارد و نادیده گرفت. رهبر انقلاب در این بخش از سخنان شان با اشاره به بی توجه نظام ایدئولوژیک غربی بر انسان و آزادی و کرامت انسانی، می گویند:”آن کسی که می خواهد وابستگی را تئوریزه کند و استقلال را مسخره کند و دل های جوانان را برای مستقل زیستن متزلزل کند، نمی شود در برابر او بی تفاوت ماند. باید عکس العمل نشان داد. به ضروریات اخلاقی و دینی جامعه یکی اهانت می کند؛ زبان فارسی را مسخره می کند؛ خلقیات ایرانی را تحقیر می کند؛ اینها الان هست. کسانی سعی شان این است که بزنند بر سر روح عزت ملّی جوان ایرانی. مدام خلقیات منفی را نسبت می دهند و می گویند از اروپایی ها و غربی ها یاد بگیرید. آن ها هم را تحمل می کنند. واقعیت آیا این است؟ در خیابان های پایتخت های اروپایی الان نفری که اندکی حجابش را مراعات کرده مورد تهاجم قرار می گیرد و مجروح می کنند و می کشندش و کسی جرات نمی کند بگوید چرا. کسی را به عنوان اینکه اهل آن کشور نیست جلوی چشم مردم آتش می زنند؛ این تحمل مخالف است؟ این ماجرا همین چند ماه پیش اتفاق افتاد. یک ایرانی را جوانان الواط یک شهر اروپایی کتک زده و آتش زدند و همسایه ها نگاه کرده و عکس العمل نشان نمی‌دهند؛ این تحمل مخالف است؟”

وظایف ایجابی و دفاعی دستگاه های فرهنگی

رهبر انقلاب با اشاره به ۲گونه وظیفه ای که دستگاه و مسئولان فرهنگی کشور دارند، گفت:”دستگاه های رسمی فرهنگی کشور بایستی وظایف خود را در مقابل این ها انجام دهند. برخی وظایف وظایف ایجابی و برخی دفاعی است. هر دو باید انجام شود. اینجور نباشد که دستگاه های تبلیغاتی کشور ما چه آن ها که مربوط به دولتند مستقیم و چه آنها که مستقیم مربوط نیستند، از هوچی گری رسانه های بیگانه یا رسانه هایی که زبان بیگانه را در کام خود دارند، از هوچی گری آنها بهراسند. رفتارشان را با آنها نباید تنظیم کنند.” درحقیقت رهبر انقلاب به درستی به نیروی فرهنگی و قدرتی که ایرانیان در طول تاریخ بشریّت ذره ذره کسب کرده اند و در همۀ این سال ها قبطۀ هر انیرانی را برانگیخته اند، اشاره نموده و معتقدند ما اولاً می بایست در برابر نفوذ تهاجمی فرهنگ غربی بایستیم و هر تاثیری را بدون آن که به درستی از فیلتر فرهنگی اصیل و مقدم مان بگذاریم، نپذیریم باید با اختاذ رویکرد فرهنگی تاثیرگذار زمینه را برای تعالی و گسترش فرهنگ مان فراهم سازیم.

جوانان و فرهنگ

الف) تاثیر فرهنگ بر جوانان- به راحتی می توانیم مهم ترین دلیل و دغدغه ای که موجب به راه افتادن این بحث و این نوع نگاه و رویکرد به فرهنگ گردید را نوعی نگرانی برای نسل جوان دسته بندی کرد. به خصوص آن که رهبر انقلاب با تاکید بر این که مهم ترین بخش صحبت هایش را مطرح می کند، می گوید:”اما آنچه که نقطه مهمتر عرض من است خطاب به جوانانی است که در سراسر کشور فعالیت های فرهنگی را به صورت خودجوش شروع کردند که بحمدالله خیلی هم وسیع شده است. آن جوانان که در تهران و استان های مختلف و بسیاری شهرها، کار فرهنگی می کنند با اراده خودشان و با انگیزه خودشان. کارهای بسیار خوبی هم از آن ها ناشی شده؛ این ها کار را هر چه می توانند به صورت جدی ادامه دهند. بدانند که همین گسترش کار فرهنگی در بین جوانان مومن و انقلابی نقش بسیار زیادی را در پیشرفت کشور ایجادکرده است. در ایستادگی ما مقابل دشمنان ملت. علاوه بر این ها مراجع فرهنگی، یعنی علما، اساتید، روشنفکران انقلابی، هنرمندان متعهد، این ها نقد نقادانه خود را نسبت به اوضاع فرهنگ کشور همچنان داشته باشند و تذکر دهند. البته درباره تذکرات معتقدم باید با منطق محکم، بیان روشن باشد و نقطه نظرات صحیح را ارائه دهند. با تهمت زنی و جنجال آفرینی و تکفیر و متهم کردن این و آن موافق نیستم.”

ب) تاثیر جوانان بر فرهنگ- همان طور که در بحث قبلی نیز اشاره شد، با ۲نوع وظیفه و رویکردی ایجابی و دفاعی که برای مسئولین وجود دارد، می بایست علاوه بر ایستادگی دربرابر نفوذ تهاجمی فرهنگی بیگانگان، راه حرکت به سمت جلو را نیز در پیش گرفته و از نیروی مستعد جوان و توانمندمان در عرصۀ فرهنگ بهره ببریم: ما می توانیم مجموعه انقلابی کشور که تعداد بیشماری از آن ها در بین جوانان و صاحب نظران و دانشگاهیان و … وجود دارند، می توانند با منطق روشن وارد میدان شده و نقادی کنند. نقاط ضعف و منفی را به رخ ما مسئولان بکشانند. گاهی مسئول متوجه نیست در متن جامعه چه می گذرد اما آن جوان در بین مردم است و متوجه می شود.”

فرهنگ، تدبیر و امید

با تحقق حماسۀ سیاسی در خردادماه سال پیش و روی کارآمدن گفتمان اعتدال گرای«تدبیر و امید» در کشور و تغییر و تحولاتی که در عرصۀ فرهنگ به وجودآمد، حال به نظر می رسد، فرصت مغتنمی است که اعتلای و بالندگی فرهنگی نیز به وقوع پیوسته و شاهدی فردایی روشن باشیم. با این حال باتوجه به برخی از رفتارهای متناقض و بحث برانگیزی که به خصوص در برخورد این گفتمان با مقولات فرهنگی به وجود آمد و بعضاً با انتقادات بسیار اساسی و بجا از سوی برخی از کارشناسان روبرو شد، کار به نظر کمی سخت به نظر میرسد. با این حال نباید فراموش کنیم که رمز هرگونه تعالی و رشدی خودباوری و اعتماد به خویشتن است و چنان چه می خوانیم، رهبر انقلاب نیز با اشاره به پیشرفت های گذشته در عرصۀ فرهنگ، مسیر آینده را روشن و فرهنگی می بینند: “جوانان عزیز بدانند آینده مال شماست و دشمنان محکوم به شکست هستند. امیدوارم خداوند متعال همه شما را با توفیقات خود به راه های سعادت رهنمود شود و قلب حضرت ولی عصر(عج) را از ما خوشنود کند”.

حرف آخر؛ چرا فرهنگ …

حال به همان سوال اساسی و بنیادی اولیه مان باز می گردیم. چرا فرهنگ مقدم بر همه چیز و موکداً از اقتصاد مهم تر است؟ فارغ از این که اساس این مقایسه به مباحث مارکسیتی بازمیگردد، ازقضا تقابل اساسی در خصوص این رویکرد ویژه در کلان ترین نقشه راه تعیین شده برای کشور، به تعبیر و مواضع تفکرات غربی و امپریالیستی درخصوص فرهنگ باز میگردد. به بیان دیگر بحث استعمار فرهنگی از سوی جهان سرمایه داری و نوع برخورد این نظام با فرهنگ انسانی جهت نیل به اهداف کلان اقتصاد سرمایه داری، نیز نشان از این دارد که توجه به فرهنگ مقدم به هرچیزی است. آنگاه که دشمنان مهم ترین راه نفوذ و ضربه زدن را از طریق فرهنگ تعیین نموده اند و به بیان دیگر برای رسیدن به مقاصد اقتصادی بهره کشانه شان، راهی جز نفوذ تهاجمی فرهنگی را بهتر نیافته اند، توجه به مسائل فرهنگی اهمیتی صدچندان پیدا نموده و با خود این هشدار را به همراه می آورد که برای گسترش و تعالی فرهنگ، ابتدا می بایست از فرهنگ مان محافظت کنیم. به بیان دیگر فرهنگ متعالی می توانند زمینه ساز بهترین وضعیت ممکن برای زندگی بشر را فراهم آورد و در تقابلی متناسب، هدف اصلی از ساختن ایده الی برای زندگی توسط بشر نیز رسیدن به فرهنگی بالنده بوده و هست. از طرفی باتوجه به ظرفیّت های فراوان و نیرو و پتانسیل بی نهایتی که در این خصوص در گنجیۀ “ایرانی-اسلامی”مان داریم، ضروری است با مقدم شماردن “فرهنگ” به سوی آینده زیبا رهنمون گردیم.

مــــنــــبــــع:  http://www.psyop.ir