(آيه ۵۶)- در اين آيه به عنوان يك نتيجه گيرى از مجموع اين سخن مى ‏فرمايد: «ما آنها را پيشگامان (در عذاب) و عبرتى براى آيندگان قرار داديم» (فَجَعَلْناهُمْ سَلَفاً وَ مَثَلًا لِلْآخِرِينَ).« سلف » در لغت به معنی هر چیز متقدم است ؛ عز این رو به نسلهای پیشین سسلف و به نسلهای بعد از آن خلف اطلاق می شود . به معاملاتی هم که به صورت پیش خرید انجام می گیرد سلف می گویند زیرا قیمت آن قبلا پرداخت می شود .

« مثل » به سخنی می گویند که در میان مردم به عنوان عبرت ، رایج و جاری می شود و چون ماجرای فرعون و فرعونیان و سرنوشت دردناک آن ها درس عبرت بزرگی بود ، در این آیه از آن به عنوان مثل برای اقوام دیگر یاد شده است .

 (آيه ۵۷)- شأن نزول: رسول خدا روزى براى گروهى از سران قريش سخن گفت، «نضر بن حارث» به مقابله برخاست، پيامبر صلّى اللّه عليه و اله با دلائل منطقى (پيرامون بطلان بت‏پرستى) او را محكوم ساخت، سپس اين آيه را بر آنها خواند «شما و آنچه غير از خدا مى‏ پرستيد هيزم جهنم خواهيد بود و همگى در آن وارد مى ‏شويد». بعد از اين ماجرا «عبد اللّه بن زبعرى» آمد و به آن جمع پيوست، «وليد بن مغيره» به «عبد اللّه» گفت: «نضر بن حارث» در مقابل محمّد درمانده شد.  

«عبد اللّه» گفت: به خدا سوگند اگر من او را مى‏ ديدم پاسخش را مى ‏دادم، از او (محمد صلّى اللّه عليه و اله) بپرسيد آيا درست است كه همه معبودان با عابدانشان در دوزخند؟ اگر چنين است ما فرشتگان را مى ‏پرستيم، و يهود «عزيز» را و نصارى «عيسى بن مريم» را (چه عيبى دارد كه ما با فرشتگان و پيامبرانى چون عزيز و مسيح باشيم!) اين سخن را خدمت پيامبر صلّى اللّه عليه و اله گفتند، رسول اللّه فرمود: «آرى! هر كس دوست داشته باشد كه معبود واقع شود او هم با عابدانش در دوزخ خواهد بود، اين بت‏پرستان در حقيقت شياطين را مى‏پرستيدند، و هرچيز را كه شيطان به آنها دستور مى ‏داد». اينجا بود كه آيه ۱۰۱ سوره انبيا نازل شد و نيز آيه مورد بحث (وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا …) نازل گرديد.

تفسير: كدام معبودان در دوزخند؟

قرآن در اينجا پيرامون مقام عبوديت حضرت مسيح و نفى گفتار مشركان در باره الوهيت او و بتها سخن مى ‏گويد كه تكميلى است براى بحثهايى كه در آيات گذشته پيرامون دعوت موسى و مبارزه او با بت‏ پرستان فرعونى آمد. نخست مى‏ فرمايد: «هنگامى كه در باره فرزند مريم مثلى زده شد قوم تو از آن مى‏ خنديدند» و روى گردان مى ‏شدند (وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ). « یصدون» از ماده « صد » به معنی خندیدن ، فریاد کشیدن و سر و صدا راه انداختن است .

منظور از مثال همان است كه مشركان به عنوان استهزاء به هنگام شنيدن آيه شريفه «إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ» شما و آنچه را غير از خدا مى ‏پرستيد هيزم دوزخيد» (انبيا/ ۹۸) گفتند و آن اين بود كه عيسى بن مريم نيز معبود واقع شده و به حكم اين آيه بايد در دوزخ باشد چه بهتر كه ما و بتهايمان نيز همسايه عيسى باشيم! گفتند و خنديدند و مسخره كردند!

دیده شده در تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۴ ، ص ۳۶۸.سوره زخرف .