خانواده اساسی ترین بنیاد زندگی بشر 

دکتر کبری خزعلی ریس دانشکده الزهرا در مراسمی که مدرسه علمیه کوثر ورامین برگزار شد ضمن بیان اهمیت نقش زنان در خانواده بیان داشت : زن ها و مردها هر دو بندگان خدا هستند و سیر انسانی دارند هر کدام به طور جداگانه به کمال می رسند .

دکتر خزعلی با اشاره به موهبت هایی که خدا به زنان اعطا کرده گفت : خلاقیت ، ربوبیت و رحمان و رحیم بودن از جمله صفاتی است که خداوند به زنان داده است اما کشورهای غربی در نظر دارد زن را از مقام ربوبیت به زیر آورده و در مقابل او را به انجام کارهای روزمره و به دست آوردن مشاغل هدایت کند .

کبری خزعلی خانواده را یکی از اساسی ترین بنیادهای زندگی بشری خواند و افزود : به رغم فراز و نشیب های فراوانی که برای نهاد خانواده به وجود آمده است ولی همچنان نقش مهمی در همه ابعاد فردی و اجتماعی زندگی بشر داشته و دارد .

دکتر خزعلی با اشاره به آمار طلاق در جامعه و بالا رفتن سن ازدواج جوانان گفت : بر اساس تحقیقات صورت گرفته سن ۱۵ تا ۱۹ سالگی بهترین سن ازدواج برای جوانان می باشد چرا که در این سن جوانان عشق و علاقه اولیه و واقعی خود را فقط برای همسرانشان آن هم به صورت حلال ابراز میکنند .

وی افزود : اما بیشترین طلاق ها در سنین ۲۵ تا ۳۰ سالگی صورت می پذیرد چرا که در این سنین حساسیت افراد بسیار بیشتر است .

خزعلی ضمن اشاره به نقش مادر در تعیین سرنوشت فرزندان اظهار داشت : اگر فرزندان در خانواده ای غرب زده و خودباخته شدند باید به شأن مادر در درون خانواده نگریست ، اگر مادر در درون خانواده حقیر باشد و هر کس به هر گونه ای که خواست با او رفتار کند این مادر حقیر فرزندانی شریف نخواهد داشت .

خزعلی افزود : برطبق روایات اگر می خواهید فرزندانی کریم داشته باشید باید آداب و رفتار خود را در خانواده حسنه کنید « اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم» .

کبری خزعلی با اشاره به نزول جایگاه و ارزش زن در جامعه امروز گفت : امروزه برای این که زنان بتوانند در جامعه حضور داشته باشند به خودآرایی می پردازند یعنی برای حضور در جامعه باید جسمشان را عرضه کنند و این یعنی بردگی نوین برای زنان ، در حالی که باید فکر زن ، شخصیت زن و مهارت های او به عنوان ارزش شناخته شود .

خزعلی با اشاره به ظلم های قانونی که هم اکنون به زنان می شود گفت : در شناسنامه های جدید صفحه ازدواج برداشته شده است و اگر فرد بخواهد ازدواج کند ازدواج او غیر قانونی خواهد بود یعنی اگر دختری در سن ۱۶ سالگی ازدواج کند و بعد از یک سال صاحب فرزند شود و همسرش فوت کند در قانون پدری برای این فرزند وجود ندارد چرا که فرد زیر ۱۸ سال کودک محسوب می شود ، آیا این قانون ظلم به زن نیست ؟

خزعلی با اشاره به بند ۵ سند ۲۰۳۰ گفت : در این آمده است که زن در هر جایی و هر سنی و با هر شرایطی که دارد می تواند از جسمش استفاده کند و هر جا دلش خواست می تواند فرزندش را سقط کند .

وی ادامه داد ؛ این بند ابتدا فساد را در جامعه تزریق می کند و بعد امکان حلال ( ازدواج) را می گیرد و این یعنی طرح صهیونیستی که باید ۴ میلیارد از روی زمین حذف شوند .

آداب خوابیدن

امام صادق(سلام الله علیه) می فرماید: « هرگاه رسول خدا (سلام الله علیه) می خواست بخوابد، مسواک می زد و به رختخواب می رفت و بر پهلوی راستش می خوابید و دست راستش را زیر گونه راست می نهاد.»

رسول خدا(سلام الله علیه)می فرماید: « ای علی خوابیدن چهارگونه است : خواب پیامبران بر پشت،خواب مومنان بر پهلوی راست ، خواب کافران و منافقان بر پهلوی چپ و خواب شیطان ها بر روی شان.»( الفقیه. ج4.ص 365 )

امیرمومنان(سلام الله علیه) می فرمایند: « خوابیدن چهار قسم است: پیامبران بر پشت دراز کشیده می خوابند، در حالی که چشم های شان بر دریافت وحی پروردگار نمی خوابد. مومن رو به قبله بر پهلوی راست می خوابد. پادشاهان و فرزندان شان برای گوارایی غذا بر پهلوی چپ می خوابند و ابلیس و برادرانش و دیوانگان و آسیب دیدگان عقلی بر روی شکم می خوابند.» ( عیون اخبار رضا. ج1.ص246ـ247 )

امام صادق(سلام الله علیه) می فرماید: « هرگاه رسول خدا (سلام الله علیه) می خواست بخوابد، مسواک می زد و به رختخواب می رفت و بر پهلوی راستش می خوابید و دست راستش را زیر گونه راست می نهاد.» ( مکارم الاخلاق.ص291 )

امام رضا(سلام الله علیه) می فرماید: « قدرت و سلطنت خواب در مغز است و آن مایه پایداری و نیرومندی جسم است پس هرگاه خواستی بخوابی ابتدا بر سمت راست سپس بر سمت چپ بخواب و هم چنین هنگام برخاستن از سمت راست برخیز. ( بحارالانوار.ج59.ص316 )

امام صادق(سلام الله علیه) می فرمایند: « پیران با شکم پر از غذا بخوابند که خواب خوشی خواهند داشت.» ( مکارم الاخلاق.ص147 )

مکان خواب

رسول خدا(سلام الله علیه) می فرماید: « بر بام و جایی که محفوظ نیست نخوابید.»(الجامع الصغیر.ج2.ص707)

امام صادق (سلام الله علیه) می فرماید:« بر روی چهار پایت مخواب، چون زخم پشتش را سریع می گرداند و این کار حکیمان نیست. مگر اینکه در کجاوه باشی و امکان استراحت داشته باشی.» ( الکافی. ج8.ص349 )

امام کاظم (سلام الله علیه) می فرماید: « رسول خدا کسی را که تنها در خانه بخوابد لعنت کرد.» (الفقیه.ج2.ص277 )

منبع : مفاتیح الحیاه ، آیت الله جوادی آملی ، تحقیق و تنظیم محمد حسین فلاح زاده ، یدالله مقدسی و .. مرکز نشر اسرا . ص فصل یازدهم ، ص ۱۹۰ تا ۱۹۳

تعامل با متظاهر به اسلام 

یکی از گروه های انحرافی و بسیار خطرناک در جامعه اسلامی منافقان اند که شاخه ای فاسقان شمرده می شوند . آنان سوگند های دروغین خود را به عنوان سپر لبانت از آسیب می گیرند و با این نیرنگ مردم را از راه خدا باز می دارند ( اتخذوا ایمن جُنه فصدوا عن سبیل الله ؛ سوره منافق آیه ۲ ) . ظاهرشان بسیار فریبنده است ؛ ولی دشمن حقیقی شما و دین اند و خدا مسلمانان را از این گروه بر حذر داشته است . ( هم العدوّ فاحذرهم ؛ سوره منافقون آیه ۴) .

شناخت منافق بصیرت می خواهد .

منافق چون با ظاهری دینی با مؤمنان روبه‌رو می‌شود، قبل از هر چیز باید او را شناخت، از همین رو به برخی از اوصاف آن‌ها اشاره می‌ شود:

ادعای دروغین ایمان: و از مردم کسانی‌اند که می‌ گویند: به خدا و روز رستاخیز ایمان آورده‌ایم، در حالی که موٴمن نیستند. ﴿و مِنَ النیاسِ مَن یقولُ ءامَنیا بِالله و بِالیومِ الآخِرِ و ما هُم بِمُؤمِنین﴾ (سورهٴ بقره، آیهٴ ۸).

نیرنگ بازی: آنان با خدا و کسانی که ایمان آورده‌اند سخت نیرنگ می‌ بازند؛ ولی جز خود را فریب نمی‌ دهند، و این را درنمی‌ یابند.

انحصارطلبی: می‌ گویند: اگر به مدینه بازگردیم، قطعاً آن که عزیزتر است آن را که زبون‌تر است از آن‌جا بیرون خواهد کرد، و حال آنکه عزت، همه از آن خدا و پیامبرش و موٴمنان است اما منافقان نمی‌ دانند. ﴿یقولونَ لَئِن رَجَعنا اِلَی المَدینَةِ لَیخرِجَنی الاَعَزی مِنها الاَذَلی ولله العِزیةُ و لِرَسولِهِ و لِلمُؤمِنینَ و لـٰکِنی المُنـٰفِقینَ لا یعلَمون﴾ (سورهٴ منافقون، آیهٴ ۸).

ترس از مرگ: هنگامی که جهاد بر آنان واجب شد، بر خلاف انتظار، گروهی از ایشان از مردم ( مشرکان) ترسیدند، مانند ترس از خدا یا ترسی بیشتر، و گفتند: پروردگارا چرا پیکار را بر ما مقرر داشتی؟… .

زورمداری طبقه‌گرایی: و چون به آنان گفته شود: شما نیز همان‌گونه که مردم ایمان آورده‌اند ایمان بیاورید، گویند: آیا چنان‌که بی‌خردان ایمان آورده‌اند ایمان بیاوریم؟ ﴿و اِذا قیلَ لَهُم ءامِنوا کَما ءامَنَ النیاسُ قالوا اَنُؤمِنُ کَما ءامَنَ السیفَهاءُ﴾ (سورهٴ بقره، آیهٴ ۱۳). این از آن روست که آنان به کسانی که از قرآن و احکام آن ناخشنود بودند وعده همکاری دادند و گفتند: در پاره‌ای از امور ـ تا آن‌جا که راز ما فاش نشود ـ از شما پیروی خواهیم کرد، (غافل از آنکه) خدا نهانکاری آنان را می‌ داند. ﴿ذٰلک بِاَنیهُم قالوا لِلیذینَ کَرِهوا ما نَزیلَ اللهُ سَنُطیعُکُم فی بَعضِ الاَمرِ و اللهُ یعلَمُ اِسرارَهُم﴾ (سورهٴ محمد، آیهٴ ۲۶).

کسالت و خودنمایی در عبادت: منافقان… چون به نماز بایستند با سستی می‌ایستند، و به مردم خودنمایی می‌ کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌ کنند. ﴿اِنی المُنـٰفِقینَ … و اِذَا قاموا اِلَی الصیلوٰةِ قاموا کُسالیٰ یراءونَ النیاسَ و لا یذکُرونَ اللهَ اِلای قَلیلا﴾ (سورهٴ نساء، آیهٴ ۱۴۲).

نکته: منافق چون در باطن کافر است و خدا را قبول ندارد اصلاً به یاد او نخواهد بود؛ چه اندک و چه فراوان. طبق کلام نورانی امیرموٴمنان(ع) در ذیل همین آیه، منافقان فقط برای دنیا به یاد خدایند و دنیا متاع قلیل است، از این جهت خدا فرمود:… ﴿إلا قَلیلاً﴾.

تمسخر مؤمنان: و چون با کسانی که ایمان آورده‌اند برخورد کنند، گویند: ایمان آورده‌ایم، و چون نزد سرانِ شرور خود روند و با آنان خلوت کنند، گویند: ما با شماییم، جز این نیست که ما موٴمنان را به مسخره گرفته‌ایم. ﴿و اِذا لَقُوا الیذینَ ءامَنوا قالوا ءامَنیا و اِذا خَلَوا اِلیٰ شَیـٰطینِهِم قالوا اِنیا مَعَکُم اِنیما نَحنُ مُستَهزِءون﴾ (سورهٴ بقره، آیهٴ ۱۴).

پیمان‌شکنی و کذب : این بخل در دل‌هایشان نفاقی بر جای نهاد که تا روزی که مرگ را دیدار کنند از آنان جدا نخواهد شد. این بدان سبب بود که وعده‌ای را که به خدا دادند وفا نکردند و همواره دروغ می ‌گفتند. ﴿فَاَعقَبَهُم نِفاقًا فی قُلوبِهِم اِلیٰ یومِ یلقَونَهُ بِما اَخلَفُوا اللهَ ما وَعَدوهُ و بِما کانوا یکذِبون﴾ (سورهٴ توبه، آیهٴ ۷۷).

پنهان‌کاری: آیا [منافقان] نمی‌دانند که خدا کارها و سخنان پنهانی آنان را می‌داند؟ ﴿أَلَم یعلَموا أَنی الله یعلَمُ سِریهُم وَنَجْویٰهُم…﴾ (سورهٴ توبه، آیهٴ ۷۸).

خیانت : امام صادق(ع) فرمود: سه چیز در هر کسی باشد، او منافق است، گرچه روزه بگیرد و نماز بگزارد: کسی که هرگاه سخن بگوید دروغ می‌گوید و هرگاه وعده دهد خلف وعده کند و هرگاه امین شمرده شود خیانت ورزد. (ثَلاثٌ مَنْ کُنی فِیهِ فَهُوَ مُنَافِقٌ وَ إِنْ صَامَ وَ صَلیی: مَنْ إِذَا حَدیثَ کَذَبَ وَ إِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَ إِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ) (تحف العقول، ص۳۱۵).

حق ناشناسی : امام صادق(ع) فرمود: سه گروه‌اند که جز منافق معروف به نفاق، نسبت به آنان بی‌احترامی نمی‌کند: ۱. کسی که موی او در اسلام سفید شده باشد. ۲. دانشمند قرآن‌شناس. ۳. پیشوای دادگر.

عیاشی‌گری: رسول گرامی(ع) فرمود: ای پسر مسعود! پس از من اقوامی خواهند آمد که غذاهای خوب و رنگارنگ می‌ خورند و بر مرکب سوار می ‌شوند در حالی که خود را به آرایش ویژه زنان برای شوهر، می‌آرایند و همچون زنان جلوه‌گری می‌ کنند و همانند شاهان ستمکار زندگی می‌کنند.

 آنان منافقان این امت در آخر الزمان‌اند که شراب می‌نوشند و در پی بازی با دوشیزگانند و بر مرکب شهوت سوار می‌شوند و نمازهای جماعت را ترک می‌گویند و با سهل‌انگاری از نماز شامگاهان باز می‌مانند و در خوردن زیاده‌روی می‌کنند.

 آن‌گاه بخشی از قرآن را قرائت کردند که ترجمه آن این است: پس از آنان مردمی ناشایسته به جای ایشان آمدند که نماز را تباه ساختند و از خواهش‌های نفسانی پیروی کردند، و به زودی گمراهی خود را خواهند دید. ( …َقُولُ اللیهُ تَعَالَی:﴿فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصیلاةَ وَ اتیبَعُوا الشیهَواتِ فَسَوْفَ یلْقَوْنَ غَییا﴾ [سورهٴ مریم، آیهٴ ۵۹] (مکارم الاخلاق، ص۴۴۸ـ ۴۴۹).

شیوه تعامل با منافقان

امیرمؤمنان علی(ع) می‌فرماید:

ای کمیل! از منافقان دوری کن و با خائنان همراهی نکن.

ای کمیل! از رفتن به دَرِ خانه ستمکاران و اختلاط با آنان و کسب درآمد از طریق آن‌ها برحذر باش و از اطاعت آنان و حضور در مجالسشان نیز بپرهیز که این کار موجب خشم خدا بر تو خواهد بود.

ای کمیل! هرگاه ناچار شدی نزد آنان روی پیوسته خدای متعالی را به یاد آور و بر او توکیل کن و از شری آنان به خدا پناه ببر. نزدشان برو؛ ولی با قلب خود از کردارشان بیزار باش و با صدای بلند خدا را به عظمت یاد کن تا آن‌ها بشنوند؛ زیرا [در این صورت] هیبت تو در آنان اثر خواهد کرد و از شریشان در امان خواهی بود.

امام صادق(ع) نیز فرمود: ای اسحاق! با منافق تعامل زبانی داشته باش و دوستی‌ات را برای مؤمن خالص کن. (یا إِسْحَاقُ! صَانِعِ الْمُنَافِقَ بِلِسَانِکَ وَ أَخْلِصْ وُدیکَ لِلْمُؤْمِن) (الفقیه، ج۴، ص۴۰۴).

منبع : مفاتیح الحیاه ، آیت الله جوادی آملی ، تحقیق و تنظیم محمد حسین فلاح زاده ، یدالله مقدسی و .. مرکز نشر اسرا . ص فصل دوم ، ص ۳۰۳ تا ۳۰۷ .

پوشش زن در اسلام 

1- میزان پوشش زنان در برابر مردان نامحرم

فتوای مشهور در میان فقها و دیدگاه قریب به اتفاق آنان این است که بر زن واجب است همه‌ی بدن جز چهره و دو دست خود را از نامحرم بپوشانند؛ در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده است که هر گاه شخصی از شما تصمیم به از دواج بگیرد از موی دختر مورد نظر پرس و جو باید کند؛ چنانکه از چهره‌اش پرس و جو می‌کنند، چرا که مو یکی از دو زیبایی است.

نتیجه‌ی سخن آنکه بر اساس آنچه از کتاب و سنت استفاده می‌شود، باید اندازه‌ی پوشش بانوان در برابر مردان نامحرم به گونه‌ای باشد، که همه‌ی بدن آنها را به استثنای چهره و دستانشان را بپوشانند.

۲- پوشش مادر و تأثیر آن بر فرزندان

از نظر حکم شرعی، واجب نیست مادر همه‌ی اعضای بدن خود را از فرزندان خودش بپوشانند، بنابراین باز بودن سر و گردن، دست‌ها و پاها و ساق پا اشکالی ندارد؛ اما از نظر تربیتی باید بگوییم کودک به راحتی رفتار و صدای مادر را تشخیص می‌دهد و آن را دنبال کند، رفتار مادر برایش کاملاً آشناست؛ بنابراین رفتار مادر تأثیر فراوانی بر روی فرزندانشان دارد، آنها نمی توانند در کارهایشان هدف‌گیری درستی داشته باشند، لذا تمام توجه‌اش به پدر و مادر و اطرافیان است، این امر در پوشش نیز صدق می‌کند و اگر مادر همیشه با پوشش مناسب در مقابل فرزندان خود ظاهر شده باشد؛ کودک هم سعی می‌کند همان پوشش را از مادر خود تقلید کند و در دوران نوجوانی که نوبت به انتخاب می‌رسد، سعی می‌کند با مادر همانندسازی کند و همسری متناسب با شخصیت مادر برای خود انتخاب نماید. (مکارم شیرازی، 1389، ص 110)

شناخت صحیح احکام الهی عنصری مهم، در تربیت دینی فرزندانمان محسوب می‌شود، اگر بخواهیم فرزندان خود را طوری تربیت کنیم که احکام الهی را رعایت نمایند باید از همان کودکی بر طبق دستورات دینی عمل نماییم؛ برای اینکه دختران و پسران هنگام بلوغ با مشکلی روبه‌رو نشوند و به تدریج با نقش خاص خود به عنوان دختر و یا پسر آشنایی دارند؛ این مسأله در مورد دختران اهمیت بیشتری دارد چرا که آنها زودتر از پسران به سن بلوغ می‌رسند.

در روایات اسلامی توصیه شده است که دختر بچه‌ی شش ساله را پسر بچه یا مرد نبوسد، و همچنین زنان نامحرم از بوسیدن پسرانی که سنشان بالای هفت سال است خودداری نمایند.

رعایت این اصول سبب می‌شود که دختران و پسران از همان آغاز به تدریج نقش زنانه و مردانه‌ی مناسب را درک نمایند.

شرع مفدس اسلام در رعایت رفتار و پوشش فرد مسلمان حدودی را تعیین کرده است، پوشیده بودن بدن زن و مجاز بودن برای عدم پوشش کفین و وجه و نیز مجاز نبودن زن ومرد در سخن گفتن با یکدیگر به گونه‌ای که گناه در آن وجود داشته باشد، به عنوان حداقل حدودی است که می‌باید رعایت شود. (طباطبایی، 1374، ص 131)

اسلام مکتب تربیت است و والدین را به تربیت نیکوی خود و فرزندانشان ترغیب و تشویق نموده است، خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید؛ خود و خانواده‌ی خود را از آتش نگاه دارید» فرزندانی که تحت سرپرستی والدین قرار دارند، امید می‌رود که اگر به خوبی تربیت شوند؛ بدون تردید می‌توانند فردی صالح و شایسته برای جامعه واقع گردد؛ تربیت خوب فرزند بدون تردید دارای اجر اخروی نیز برای والدین می‌باشد؛ زیرا اثر فرزند صالح پس از مرگ به آنها می‌رسد و جزو آثار ما تأخر محسوب می‌گردد.

کودکی که تحت تربیت خانواده‌ای روشن ضمیر تربیت شده است دارای ارزش والایی است زیرا زندگی انسان بر پایه‌ی تربیت صحیح برقرار شده است و اگر کودکی نیکو تربیت شود بدون تردید می تواند فرزندی صالح و شایسته برای جامعه واقع گردد.

۳- بررسی پوشش مادر در مقابل فرزند از دیدگاه شرعی وتربیتی

در مورد پوشش مادران در مقابل فرزندان همان طور که اشاره شد از نظر حکم شرعی ضرورتی ندارد و واجب نیست که همه‌ی اعضای بدن خود را از فرزندان خودشان بپوشانند، بنابراین باز بودن سر و گردن، دست‌ها و پاها و ساق پا مشکلی ندارد، مرد و زنی که با هم محرم هستند می ‌توانند به بدن دیگر به آن مقدار که در میان محارم معمول است نگاه کنند و در غیر آن احتیاط آن است که نگاه نکنند. (مکارم شیرازی، 1390، ص 510)

یکی از آثار پوشش نامناسب والدین در مقابل فرزندان باعث می‌شود که حیا و عفت در دیدگاه و از منظر آنها کم اهمیت جلوه دهند نوجوانی که همیشه مادر خود را نیمه عریان می‌بیند همیشه انتظار دارد که خاله، عمه و… را نیز با همین وضعییت ببینند.

شرع مقدس اسلام در رعایت رفتار و پوشش فرد مسلمان حدودی را تعیین کرده است، پوشیده بودن بدن زن و مجاز بودن برای عدم پوشش کفین و مجاز نبودن مرد و زن در سخن گفتن با یکدیگر به گونه‌ای که گناه در آن وجود نداشته باشد به عنوان حداقل حدود باید رعایت شوند.

ثانیاً فرزندان را افرادی بار بیاوریم که با کنترل درونی رشد کنند و نه با کنترل‌های بیرونی.

آموزش حدود شرعی و رعایت آنها توسط والدین نه تنها نشانه‌ی عقب ماندگی نمی‌باشد بلکه نشان دهنده‌ی دقت و توجه خانواده به مسأله‌ی حجاب و پوشش می‌باشد.

۴- خانواده و بدحجابی فرزندان

به تحقیق نخستین و مؤثرترین محیط آموزشی و تربیتی انسان، محیط خانوادگی است و اولین مربیان و معلمان او والدین هستند، خانواده به مثابه‌ی هسته‌ی اولیه و اصلی جامعه می‌باشد و حالات فکری و روانی انسان را تشکیل می‌دهد، کودک از زمان تولد تا سالیانی چند در تماس مستقیم و انحصاری با خانواده است. (فرهادیان، 1370، ص 84)

کودک در محیط خانواده طریقه‌ی خوردن، سخن گفتن، لباس پوشیدن و راه رفتن را می‌آموزد سلسله‌ی اعصاب و مغز و ذهن حساس و ظریف کودک از همان آغاز ولادت مانند دستگاهی دقیق از صحنه‌ها و حوادث رفتار و اعمال فیلم‌برداری می‌نماید و آنها را ثبت و ضبط می‌نماید و بر اساس آن شخصیت خویش را شکل می‌دهد.

چه حدیثی بخوانیم ؟

ما بین دو حرم زمانی قرار گرفته ایم همانطور که بین حرم امام حسین و حضرت عباس علیهم السلام بین الحرمین مکانی است و دیروز که ولادت حضرت علی اکبر علیه السلام بود و چهارشنبه آینده ولادت امام زمان عجل الله خواهد بود می شود بین الحرمین مکانی . وقتی به زیارت امام حسین علیه السلام می رویم ماحصل زیارت ما می شود دیدن ضریح امام حسین علیه السلام و البته عده ای از این بالاتر هستند .

حالا اگر در یکی از حرم های زمانی ( ولادت حضرت علی اکبر علیه السلام و یا ولادت حضرت حجت عجل الله ) شروع کنیم به مطالعه و چه مطالعه کنیم ، مثلا احادیثی مثل دعای کمیل و دعای فرج ، اینها حدیث هستند و در عین حال دعا می باشند ( منبع کتاب فروع کافی ، باب صیام)

این احادیث را باید مطالعه کنیم تا بفهمیم چون ما بنده الفاظ نیستیم باید به اندورن این احادیث ( دعای فرج و کمیل) برویم …

بخشی از سخنرانی آیت الله معرفت استاد اخلاق حوزه علمیه قم در مدرسه علمیه کوثر ورامین 

برگزاری همایش سراسری مادری در اسلام و مکاتب غربی

به همت معاونت پژوهش مدرسه علمیه کوثر ورامین همایش مادری در اسلام و مکاتب غربی برگزار شد و در این همایش بیش از ۳۰ مقاله شرکت کردند و از این میان ۵ مقاله به عنوان برگزیده و قابل تقدیر انتخاب شدند .

در این همایش دکتر کبری خزعلی پیرامون موضوع فمنیسم و بندهای سند ۲۰۳۰ به ایراد سخنرانی پرداختند .

اسامی برگزیدگان همایش سراسری مادری در اسلام و فمنیسم

تقدیر از برگزیدگان همایش مادر در اسلام و مکاتی غربی

توصیه های اخلاقی رجبعلی خیاط

♦خدا بی نیاز است . خدا را یاری کردن ، همان عمل به احکام او و تمسک به سنت پیامبر اوست .

♦هیچ چیز ، مثل عمل به احکام ، برای ترقی و تعالی بشر موثر نیست .

♦دین حق ، همین است که بالای منبرها گفته میشود ؛ ولی دو چیز کم دارد : یکی اخلاص ، و دیگری دوستی خداوند متعال . این دو باید به مواد سخنرانی ها افزوده شود .

♦مقدس ها همه کارشان خوب است فقط« منِ» خود را باید با خدا عوض کنند .

♦اگر مومن اِنیّت خود را کنار بگذارند ، به جایی می رسند .

♦اگر انسان تسلیم خدا شود ، رای و سلیقه خود را کنار بگذارد و خود را به تمام معنا به خدا واگذار کند خداوند او را برای خود تربیت می کند .

کیمیای محبت ، یادمانه مرحوم شیخ رجبعلی خیاط ( نکوگویان ) ، محمدی ری شهری ، نشر دارالحدیث ، ص ۳۶

مدیر مدرسه علمیه کوثر ورامین: حمایت از کالای ایرانی نباید در حد شعار باقی بماند

طاهره شاکری مدیر مدرسه علمیه کوثر ورامین، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به نامگذاری سال ۹۷ از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان «حمایت از کالای ایرانی» گفت: نامگذاری سال ۹۷ با عنوان حمایت از کالای ایرانی از سوی رهبر انقلاب نشان از توجه ایشان به اقتصاد کشور دارد.

وی افزود: بر هیچ کس پوشیده نیست که رشد تولید داخلی ضامن افزایش قدرت اقتصادی هر کشوری است از این رو مسؤولان با حمایت از تولید داخلی می‌توانند سرمایه‌ها را به سوی این بخش جذب کرده و قدرت اقتصادی کشور را افزایش دهند.

مدیر مدرسه علمیه کوثر ورامین درباره ارتباط تنگاتنگ فرهنگ عمومی و اقتصاد، ابراز کرد: اگر تولیدات داخلی یک کشور از نظر کیفیت و ارازان قیمت بودن مورد پسند مصرف کننده نباشد و اقتصاد کشور نیز ضعیف باشد به طور قطع مردم آن کشور مصرف کننده کالاهای خارجی خواهند شد و در نتیجه آسیب جدی و جبران ناپذیری به فرهنگ آن کشور وارد خواهد آمد.

شاکری با اشاره به اهمیت توجه به حمایت از تولید کالاهای داخلی، اظهار داشت: درصورتی که مردم آگاه باشند که با خرید هر کالای داخلی فرصت‌های شغلی مناسبی برای فرزندانشان فراهم می‌آورند به طور قطع از کالای وطنی استفاده کرده و از خرید کالای وارداتی که مشابه داخلی دارند اجتناب می‌کنند.

وی حمایت از کالای ایرانی را که رهبر معظم انقلاب بارها در سخنرانی‌های عمومی و خصوصی بر آن تاکید داشتند را یک حجت شرعی بیان کرد و گفت: وقتی رهبر معظم انقلاب بحث حمایت از کالای وطنی را بیان می‌کنند دیگر نیازی به ارائه برهان و دلیل نیست و حجیت برای خرید کالای ایرانی بر همگان تمام است.

مدیر مدرسه علمیه کوثر ورامین نقش مسؤولان در حمایت از کالای ایرانی را بسیار برجسته خواند و تصریح کرد: مسؤولان در ادارات و نهادهای دولتی باید خود را ملزم به خرید و استفاده از کالای ایرانی کنند و از خرید کالا خارجی در تمامی قسمت‌های اداری خودداری کرده و به زیردستان خود نیز بخشنامه کنند تا در صورت خرید کالای خارجی که مشابه داخلی دارد وجه پرداخته وصول نخواهد شد همانگونه که حوزه علمیه این بخشنامه را به مراکز علمی خود داده و خرید کالای خارجی را ممنوع کرده است.

شاکری با اعتراض به عملکرد برخی مسؤولان در عدم حمایت از کالای ایرانی، بیان داشت: کشوری چون ایران که دارای معادن معدنی فراوان، تنوع محیط جغرافیایی، ذخایر عظیم نفتی و گازی است به طور قطع دارای پتانسیل بالایی برای تولید کالاهای با کیفیت و رشد و توسعه پایدار است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: برای بهره گیری از این امکانات خدادادی ایران عزیز و این که نام سال ۹۷ فقط در قالب الفاظ باقی نماند نیاز به حمایت همه جانبه مسؤولان از تولیدکنندگان داخلی و خرید مردم از کالای ایرانی است.

فلسفه آفرینش و وجود ابلیس

خداوند تعالی که می دانست شیطان سرچشمه وسواس و گمراهی می شود چرا او را آفرید ؟ آیا زندگی بدون وی زیباتر نیست ؟ پاسخ هایی که می توان داد چنین است :

اول : خدا هر چه را آفریده نیکو آفریده است ( سجده ، آیه ۷ ) او شیطان را شیطان نیافرید ؛ چون از ابتدا او را دارای فطرت پاکی خلق نمود و او سالها همنشین فرشتگان بود ولی بعدا دچار تکبر شد و نافرمانی کرد ( مکارم شیرازی و همکاران ، ۱۳۷۸ ، ج ۱۹ ، ص ۳۴۶)

حکمت الهی اقتضا دارد به هر چیزی که امکان وجود دارد ، آن را به وجود آورد تا از ذات بی نیاز الهی کسب فیض کند . شیطان هم یکی از موجودات و مخلوقات خداست که او را پدید آورد تا کسب فیض کند ، اما او با اختیار خویش تکبر کرد و کافر شد و به جای توبه و انابه ، از خدا مهلت گرفت تا افراد زیادی از ذریه آدم را گمراه کند . غافل از این که او وسیله برای قرب ، کمال ، ترقی و کسب پاداش بیشتر برای ذریه آدم شد . انسانها با مقاومت در برابر تهاجمات مداوم او ، به کمال و قرب الهی نایل خواهند شد .

دوم : آفرینش ابلیس توام با خیر است . وجودش شر محض نیست ، بلکه شر آمیخته با خیر است ( طباطبایی ، ۱۳۶۳، ج۸ ، ص ۳۷)

دانشمندان امروز در مورد فلسفه وجود میکروب های مزاحم می گویند : « اگر آنها نبودند سلولهای بدن انسان در یک سستی و بی حالی فرو می رفتند و احتمالا رشد و نمو انسان از هشتاد سانتیمتر تجاوز نمی کرد و همگی به صورت آدم های کوتوله بودند . پس انسانهای کنونی با مبارزه با میکروب های مزاحم ، رشد و نمو بیشتری کسب کرده اند .» ( صالحی حاجی آبادی ، ۱۳۸۲، ص ۲۹و۳۰ _ مکارم شیراز و همکاران ، ۱۳۷۸، ج۱۹ ، ص۳۴۶ )

قهرمانان بزرگ کسانی هستند که با حریفان نیرومند زورآزمایی کرده اند ؛ پس چه جای تعجب که بندگان خدا با مبارزه مستمر و پیگیر در برابر شیطان روز به روز قوی تر شوند . از علی علیه السلام نقل شده که فرمود : خدا می خواهد کرامتش را بر مومنان ظاهر سازد ؛ زیرا اگر ابلیس و وسوسه هایش نبود ، نور معرفت بر دل مومن نمی تابید و عطر محبت از آن پیدا نمی شد . ( مرکز فرهنگ و معارف قرآن ، ۱۳۸۲، ج ۱ به نقل از کشف الاسرار ، ج ۲ ، ص ۷۰۱)

مثل شیطان ، مثل باغبان است که که شاخه های تَر را پرورش می دهد و شاخه های خشک را می زند . شیطان با ایجاد موانع و انحرافات ، فرد مومن را هر چه بیشتر مقاوم و آبدیده می کند ؛ اما همین شیطان باعث بدبختی مطیعان هوی نفس می شود .

سوم : وجود ابلیس برای عالم انسان ضروری است ، چون انسان موجودی مختار است و همیشه در دنیا دو دعوت وجود دارد « و هدیناهُ النجدین : هر دو راه ( خیر و شر ) را بدو نمودیم ، سوره بلد آیه ۱۰ » « فالهمها فجورها و تقواها : سپس پلیدکاری و پرهیزکاری اش را به آنها الهام کرد ؛ سوره شمس آیه ۸ » …… اگر راه بدی در وجود انسان بسته باشد اگر به تعبیر قرآن « فالهمها تقویها » باشد ؛ میل به تقوا در انسان باشد ولی میل به فجور در او نباشد آن تقوا ، تقوا نیست . تقوا وقتی تقواست که فرد درحالی که میل به فجور و دعوت به فجور در او هست تقوا را انتخاب کند . ( مطهری ، ۱۳۸۱ ، ص ۳۳۹)

چهارم: وجود ابلیس برای امتحان بندگان ضرورت دارد تا افراد خود را بشناسند که اگر بین دو راه خیر و شر قرار گیرند ، کدام راه را انتخاب می کنند ؛ راه مستقیم و خیر ؟ یا راه شیطانی و شر ؟ ( پاک نژاد ، بی تا ، ص ۲۳۶)

منبع : شیطان گریزی ، فاطمه شاه محمدی ، نشر هاجر ،ص ۲۹ تا ۳۱.

تک فرزندی

يکي از پديده‌هايي که در سال‌هاي اخير رو به فزوني نهاده است تک فرزندي مي‌باشد که هم خانواده‌هاي شهري و هم خانواده‌هاي روستايي به اين امر رو آورده اند اما در خانواده‌های شهری بیشتر به چشم می‌خورد.

ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن، از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪي و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻏﯿﺮه ﺑﺮ آن ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار اﺳﺖ. ﻣﯽ‌ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ و ﺗﺤﻮﻻت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن، ﺑﻪ ﻗﺪري ﮔﺴﺘﺮده و داراي ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﯾﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﺧﺎﺻﯽ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ‌ﮔﯿﺮد، ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺮﮐﺎت ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺧﺎص در ﯾﮏ ﺟﻬﺖ وﯾﮋه، ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﺘﻔﺎوت، دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠفی داشته است. (کاظمی‌پور و همکاران، 2012، ص 22)

آسیب‌ها و مشکلات مسأله‌ی تک فرزندی

- فرزندسالاری

در خانواده‌هاي تک فرزندي، بيش از حد به خواسته‌ها و مطالبات فرزند توجه شده و اغلب افراط و زياده‌روي والدين در برآوردن خواسته‌هاي تنها فرزندشان؛ هر چند اين خواسته‌ها غير منطقي، بلند پروازانه و فراتر از توان و بنيه مالي و يا حتي بيرون از مرزها و حدود قانوني و شرعي باشد مشاهده مي‌شود. اين توجه بيش از حد والدين و قرار دادن فرزند در کانون توجهات و اثرات سوئي بر شخصيت کودك دارد.

اين گونه کودکان غالباً حساس، زودرنج، پرتوقع و کم صبر هستند، نمي‌توانند عواقب اشتباهات خود را آزموده و مسئوليت عمل خود را بپذيرند. اين کودکان از جامعه پيرامون شان انتظار دارند همانند والدين با آنها رفتار کرده و چتر حمايت خود را بر سر آنان بگسترانند. تک فرزندها در خانواده کمتر با مشکلات مواجه شده و در معرض تجربه کردن شکست، ناکامي، رانده شدن و… قرار نمي‌گيرند و شرايطي را که زمینه بالندگی روحي و رواني است تجربه نمي‌کنند. در بسياري از اوقات از آنجا که دنياي واقعي کاملا مطابق ميل و خواسته اين کودکان و پاسخگوي توقعاتشان نيست، دچار سرخوردگي و ناسازگاري مي‌شوند. به علاوه فرزند سالاري مانع شکل‌گيري شخصيت فعال فرزند مي‌شود. شخصيت فعال شخصيتي است که بر اساس آن، فرد نسبت به نگرش و رفتار خود هوشيار است، به راحتي تصميم گرفته، کار خود را با اعتماد به نفس به پيش برده و آن را به اتمام نيز مي‌رساند و کمتر دچار ترديد مي‌شود.

- بلوغ زود رس

فرزند در دوره اوليه کودکي بيشتر نيازمند حضور والدين خود است. ولي در دومين دوره کودکي‌اش نیاز به وجود همسالان بارزتر مي‌شود و مهارت‌هاي زيادي را از آنان مي‌آموزد. وجود خواهر يا برادر بزرگ‌تر نيز مي‌تواند مهارت‌هاي لازم براي اجتماعي شدن او را فراهم کند. حال اگر فرزند تک باشد به ناچار بايد در کنار بزرگسالان پرورش يابد. در نتيجه او تجربه‌اي از کودکي و نوجواني خود نداشته و با بازي‌ها، کارها و نگرش‌هاي اين گروه سني آشنا نيست و يک دفعه پرشي به دوران مسئوليت‌پذيري بزرگسالان خواهد داشت. وي از لحاظ روحي و رواني بسيار سريع‌تر رشد کرده و دنيا را از ديد بزرگسالان مي‌بيند. حضور در چنين خانواده‌اي که فقط شامل افراد بالغ است سبب بلوغ زودرس کودك مي‌شود. از عوارض بلوغ زودرس اين است که کودکان در مقابل استرس‌هاي زمان جواني قرار گرفته و نمي‌دانند چه بايد بکنند. آنها از نظر جسمي نشانه‌هاي بلوغ را دارند، در حالي که از نظر شخصيتي تجربه کافي ندارند که اين شرايط در هر دو جنس باعث ايجاد مشکلاتي مي‌شود.

- کم شدن روابط اجتماعی و عدم جامعه‌پذیری

فضاي زندگي خانوادگي توأم با فرصت‌هاي کافي براي روابط متقابل متنوح بوده، براي فرزندان الگوهاي رفتاري و زمينه‌هاي تبادل تجارب و تمايلات و عواطف را به وجود آورده و از عوامل مؤثر در بهبود مهارت در روابط اجتماعي است. اما در خانواده‌هاي هسته‌اي و محدود و با فرزندان کم و به خصوص تک فرزند، برخورداري از فضاي زندگي خانوادگي ممکن نيست. گرايش به انزوا، افسردگي، ضعف در برقراري ارتباط با همسالان، توجه بيش از حد به بازي‌هاي رايانه‌اي و انفرادي، ترس يا تنفر از حضور در گروه‌هاي اجتماعي از جمله خصوصيات تک فرزندهاست. زندگي در کنار برادر يا خواهر روحيه جامعه گرايانه کودك را تقويت کرده و مديريت درروابط اجتماعي را به وي مي‌آموزد. همدلي و همسويي با افراد خانواده، عشق‌ورزي و سهولت در برقراري ارتباط با افراد همسن در جامعه و مدرسه از اصلي‌ترين ويژگي‌هاي فرزندان خانواده‌هاي داراي بيش از يک فرزند است. محدوديت روابط اجتماعي در خانواده‌هاي تک فرزند مي‌تواند دنياي رواني و اجتماعي افراد را محدود جلوه دهد و در اين شرايط اگر مشکلي براي فرد به وجود آيد ممکن است پيامدهاي تهديد کننده‌اي پديد آورد، زيرا فرد مي‌ترسد با از دست دادن يک نقطه‌ي اميد و اتکا نتواند به کانون ديگري چشم اميد داشته باشد. همچنين وقتي روابط محدود است، جزئيات آن مي‌تواند اشتغال ذهني زيادي براي افراد ايجاد کند. براي مثال ديده مي‌شود کته مادر با مشاهده‌ي کوچکترين احتمال آسيب يا بيماري فرزندش سراسيمه و آشفته مي‌شود يا هر رفتار ظاهراً غير معمول و غيرعادي کودك را نشانه‌اي از وجود مشکل رفتاري و اخلاقي او مي‌داند، يا پدر با بروز کوچکترين مشکل در زندگي خانواده دچار حالت اضطراب و دستپاچگي مي‌گردد و البته توجه به جزئيات رفتاري در اين گونه خانواده ها سبب درگيري‌هاي کم اهميت در خانواده نيز مي‌شود.

- کاهش انسجام خانواده

يکي از مؤلفه‌هاي خانواده منسجم، پيوندهاي عاطفي و ميزان وابستگي فرزندان به والدين و بالعکس است. به همان ميزان که وابستگي متعادل ضروري و داراي مزاياي فراوان است افراط و تفريط در آن داراي آسيب بوده و مشکل زاست. در خانواده‌هاي تک فرزند ميزان وابستگي داراي افراط و تفريط است. به اين معنا که گاهي اوقات فرزند به سبب اشتغال والدين مورد بي‌مهري و بي‌توجهي قرار مي‌گيرد و گاهي نيز در کانون توجه بيش از حد والدين هست. تعدد فرزندان مي‌تواند سبب ايجاد هماهنگي لازم و شکل گيري وابستگي متعادل باشد. کاهش وابستگي فرزندان به خانه و خانواده در خانواده‌هاي تک فرزند سبب احساس تنهايي عميق، ترويج فرهنگ استقلال طلبي، افزايش ميل به تک زيستي و تجرد، کاهش قداست و اهميت تشکيل خانواده و افزايش سن ازدواج مي‌شود.

- جایگزینی رسانه

رسانه‌ها مانند دريچه‌اي به جهان خارج در ديدگاه‌ها و رفتارهاي افراد مؤثر هستتند، کم شدن ارتباطات کلامي در خانواده‌هاي کم جمعيت سبب حاکميت رسانه‌هاي تصويري مي‌گردد. اين امر تغيير الگوي ارتباطي در خانواده را به همراه دارد. کودك يا نوجواني که از تنهايي رنج مي‌برد به دنبال جايگزيني براي اوقات فراغت خود است در نتيجه به تلويزيون، جاذبه‌هاي گرافيکي و هيجان‌هاي کاذب در بازي‌هاي رايانه‌اي و دنياي مجازي رو مي‌آورد.

تلويزيون: تحليلات درباره‌ي رشد شناختي نشان مي‌دهد که تعامل اجتماعي محرك بسيار مهمي در تکامل رشد است. کودکان تنها، مدت زمان زيادي را صرف تماشاي تلويزيون مي‌کنند و فرصت کمتري براي ديگر فعاليت‌هاي فيزيکي و تعامل با همسالان دارند. اين امر تعامل اجتماعي را کاهش داده و مي‌تواند تأثير منفي بر رشد شناختي داشته باشد.

بازي‌هاي رايانه‌اي: اعتياد و وابستگي، پرخاشگري، القاي ارزش‌هاي فرهنگي ناهمخوان و پيامدهاي جسماني اعم از چاقي دردهاي مفصلي، درد مچ، گردن و پيامدهاي رواني و آسيب رشته‌هاي عصبي پيراموني، شب ادراري و توهم، حداقل آسيب‌هاي بيان شده براي بازي‌هاي رايانه اي هستند که امروزه بيشتر اوقات کودکان تنها را پر مي‌سازد.

اينترنت و ماهواره: يکي از عواقب اينترنت، اعتياد به آن است. کاهش رضايت از زندگي و احساس محروميت در افراد که ازطريق مقايسه‌ي وضع خود با ديگران به وجود مي‌آيد) از آسيب‌هاي اين فضاي مجازي و برنامه‌هاي ماهواره است. علاوه براين افزايش انتظارات، تشديد روحيه‌ي مصرف گرايي، ارائه سبک زندگي، تضعيف پايبندي مذهبي، تسريع روند يکسان سازي فرهنگ‌ها از ديگر مضراتي است که مي‌توان به آن اشاره کرد.

مسلماً مادران در کاهش نرخ تک فرزندی در جامعه نقش بسیار مهمی دارند، چرا که در اکثر خانواده‌های تک فرزند یکی از عوامل مؤثر در گرایش به وضعیتی وضعیت آنها در خانه می‌باشد چرا که با توجه به مسائل اقتصادی خانواده‌ها و همچنین تحصیلات عالیه مادران و انتظار استفاده از تحصیلات خود در بازار کار تبدیل شده است به یکی از دلایل عدم تمایل مادران به ازدیاد فرزندانشان و اکتفا به تک فرزند؛ بنابراین می‌توان گفت که تغيير نگرش زنان نسبت به مسئله تحصيل و منزلت اجتماعي آنان سبب شده كه بخش قابل توجهي از زنان سال‌هاي بيشتري را صرف تحصيل كرده و ازدواج را تا پايان تحصيلات به تاخير اندازند. (آقامحمدی، 1391، ص 120)

سهم مادران تحصيل كرده از جمعيت آينده در مقايسه با مادران كم تحصيلات بسيار كمتر بوده و سبب كاهش متوسط ضريب هوشي جامعه خواهد شد. اين امر دقيقاً همان رهنمود مقام معظم رهبري است كه: يكي از مشكلات ما اين است كه برجسته‌ترين زوج‌هاي ما كه نخبگان هستند كمترين فرزند را دارند كه اين يك ضرر بزرگ است چون كشور را از ژن انسان‌هاي برتر محروم مي‌كنيم. (لاودانی، 1387، ص 62)

علت گرایش به تك فرزندی توسط بسیاری مادرها، تجمیع تمام امكانات رفاهی برای تنها فرزند خانواده‌ است. با وجود اینكه تجمیع امكانات برای یك بچه احتمال موفقیت وی را بسیار بالا می‌برد؛ اما به موازات آن ممكن است توقعات والدین از فرزند خود را نیز افزایش بدهد. همین موضوع باعث خواهد شد تا فرزند برای موفق شدن و انجام كارهای بزرگ زیر فشارهای روحی و روانی له شود.

با توجه به مطالب گفته شده می‌توان گفت که افزایش آگاهی مادران به ویژه مادران تحصیل کرده از آسیب‌های تک فرزندی چه در بستر خانواده، چه در بستر جامعه و از همه‌ی موارد مهم‌تر خود فرزندان منجر به جلوگیری از افزایش میزان تک فرزندی در خانواده‌ها می‌شود، چرا که با تفهیم اهمیت موضوع به مادران افزایش آگاهی پدان راحت‌تر و سهل‌تر خواهد بود.

قسمتی ازپایان نامه آزاده غله کار