شیخ فضل الله نوری الگویی برای سیاستمداری 

تولد و تحصيلات
در سال ۱۲۵۹ ق . در روستاى لاشكدر منطقه كجور مازندران ، ملا عباس ‍ كجورى از روحانيان صالح و مورد اعتماد مردم ،صاحب فرزندى شد و او را فضل الله نام نهاد. تحصيلات ابتدايى را درشهرهم مركزمنطقه نور آغاز كرد. پس از آن به تهران مهاجرت كرد و تحصيلات خويش را تا پايان دوره سطح در آنجا ادامه داد. سپس براى تكميل دانش ‍ خويش به نجف هجرت كرد و بعد از مدتى در درس ‍ ميرزاى شيرازى بزرگ شركت كرد. هيبت ، وقار و تيز هوشى استاد، طلبه جوان را آنچنان شيفته وى ساخت كه با هجرت ميرزاى شيرازى به سامرا وى نيز حوزه نجف را رها كرد و راهى سامرا شد. حضور مستمر دردرس ‍ ميرزاى بزرگ و هشت سال حضور در درس شيخ راضى و ميرزا حبيب الله رشتى به همراه پشتكار و مداومت در درس و تحصيل ، از شيخ فضل الله مجتهدى برجسته و فقيهى نامدارساخت .
موقعيت حساس سياسى و اجتماعى ايران موجب شد تا شيخ فضل الله با اشاره ميرزاى شيرازى و براى هدايت و پيشوايى جامعه ايران در سال ۱۳۰۳ ق . روانه تهران شود. شيخ فضل الله پساز مهاجرت به تهران ، به اقامه جماعت و تاليف و تدريس علوم اسلامى و حوزوى پرداخت . مجلس درس شيخ در تهران داراى اعتبار و اهمتى فوق العاده بود.
مقام علمى
مقام علمى شيخ فضل الله مورد توافق دوست و دشمن بود. او علاوه برعلوم اسلامى از دانشهاى ديگر هم اطلاع داشت و به مسائل جامعه و مقتضيات زمان آگاه بود. يكى از كسانى كه شيخ را ملاقات كرده است ، مى نويسد:مراتب علمى شيخ را هيچ كس از دوست و دشمن منكر نبود و لكن گمان مى كردند كه فقط معلومات او منحصر به همان فقه و اصول است ..
نقل شده :روزى شيخ فضل الله در خانه آقاى طباطبايى بود، در مجلس در ضمن مذاكره گفت ملاى سيصدسال قبل به كار امروز نمى خورد. شيخ در جواب گفت : خيلى دور رفتى بلكه ملاى سى سال قبل به درد امروز نمى خورد. ملاى امروز بايد عالم به مقتضيات وقت باشد، بايدمناسبات دول را نيز بداند.
ادوارد براون ، محقق و تاريخ نويس نامدار مى نويسد: شيخ فضل الله از لحاظ علم وآراستگى به كمال معروف و فقيه جامع و كامل … مجتهد سرشناس و عالمى متبحر… و ازلحاظ اجتهاد برتر از ديگران بود…
ابوالحسن علوى مى گويد: شيخ فضل الله از شاگردهاى نمره اول حاجى ميرزا حسن شيرازى معروف بود. در پايتخت مرجع امورات شرعى بود.
فريدون آدميت نوشته است : متفكر مشروطيت مشروعه شيخ فضل الله نورى بود. از علماى طراز اول كه پايه اش را در اجتهاد اسلامى برتر ازطباطبايى و بهبهانى شناخته اند.
احمد كسروى مى نويسد:
حاجى شيخ فضل الله نورى … از مجتهدان بنام وبا شكوه تهران شمرده مى شد.
و بالاخره يپرم خان ارمنى - كه خود عاقبت مجرى حكم اعدام شيخ شد - در يادداشتهاى خصوصى خود نوشته است :شيخ فضل الله نورى … روحانى عاليقدرى بود وگفته او براى توده خلق ، وحى منزل محسوب مى شد.

در نهضت تنباكو
شيخ فضل الله در نهضت تنباكو كه نخستين قيام فراگير به رهبرى روحانيت بود، نقش فعالى داشت . او نخستين عالمى بود كه به حمايت از ميرزاى آشتيانى برخاست.
وى به عنوان نماينده ميرزاى شيرازى در تهران مورد توجه مردم و روحانيان بود. به طورى كه پس ازلغو قرارداد تا وقتى كه ميرزاى شيرازى به وسيله شيخ فضل الله از لغو قرارداداطمينان حاصل نكرد، حكم حرمت استعمال توتون و تنباكو را لغو ننمود.

صفحات: 1· 2