کسب علم 

خدا برخي از حکماي ما را غريق رحمت كند! فرمودند كه به هر حال اين قلب يک ظرفيت محدودي دارد، شما بخواهيد قصّه و حرفهاي عادي كه فلان كس چه گفته، فلان روزنامه چه نوشته، اينها را در ظرف پر كنيد، اين ديگر جا براي حرفهاي ديگر ندارد. اين نظير معده است در بخشي از موارد تمثيل و نه همه موارد؛ انسان اگر يک سلسله غذاهاي بيخاصيت بخورد، به هر حال اين معده پر ميشود و ديگر جا براي غذاي سالم نيست.

ذهن ما درست است كه مجرد است؛ اما تجرّدش محدود است، مگر چقدر ظرفيت دارد؟ هر حرفي را آدم گوش بدهد، هر قصّهاي را بخواهد بخواند، هر حرفي را بخواهد بزند، اين دل پر ميشود، آن وقت جا براي فهميدن نيست!

مرحوم بوعلي ميگويد من عهد كردم كه قصّه نخوانم! داستانسرايي براي چه؟ افسانه براي چه؟ اين فضاي مجازي براي چه؟ مگر اين دل چقدر ظرفيت دارد؟ اين امام مجتبي است فرمود: تا ميتوانيد فهم، ظرف دانش باشيد. آن وقت از ظرف دانش، حرفي كه ميزنيد عالمانه است، چيزي هم مينويسيد عالمانه است، اين قيام و قعود شما بعد از تصوّر شماست، وقتي درک كرديد كه بلند شويد يا بنشينيد اين قيام و قعود شما عالمانه است.

اين را مرحوم كليني از وجود مبارک امام مجتبي نقل كرد: »كُونُوا أَوْعِيَةَ الْعِلْمِ «؛ عالم بشويد كه راه خودتان را ببينيد، چراغ هدايت باشيد كه به ديگران راه بدهيد: «وَ مَصَابِيحَ الْهُدَي»پس ما يک علم بايد ياد بگيريم، چرا ما نباشيم؟ اين همه سفارشاتي كه ائمه نسبت به افراد عادي كردند.

حضرت فرمود: «سَلْمَان مِنَّا» بسياري از بزرگان هستند هم در خانمها هم در آقايان كه ائمه فرمودند: «هومنّا»يا «هي منّا»، اين اختصاصي به سلمان ندارد. ببينيد همسر سلمان رحلت ميكند ميميرد علي بن ابيطالب! آنکه از نظر حکومت كلّ خاورميانه در آن روز در اختيار حضرت بود، نامه تسليت براي او مينويسد؛ وجود مبارک امام مجتبي فرمود: تا زنده ايد فهم! آدم ميگويد من فارغ التحصيل هستم؟ هيچ عاقلي دهن باز ميكند ميگويد من فارغ التحصيل هستم؟ فرمود تا نفس ميكشيد درس! يا درس بده، يا درس بخوان، يا بحث بکن، يا مطالعه بکن، يا كتاب بنويس.

وجود مبارک امام صادق به مفضّل فرمود: «فَإِنْ مِتَ فَوَرِّثْ كُتُبَکَ بَنِيک»،تو شاگرد ما هستي، تو شيعه ما هستي، تو با ما ارتباط داري. تو وقتي مُردي، بچه هايت چهار جلدكتاب تو را ارث ببرند، نه نوشته ديگران را بگيري در كتابخانهات بگذاري. چهار تا كتاب علمي بنويس .

این امام مجتبي است ميفرمايد تا نفس ميكشيد درس، تا بشود ظرف علم و چراغ هدايت، آن هم درسيكه راهي به ديگران نشان بدهد، «كُونُوا أَوْعِيَةَ الْعِلْمِ وَ مَ صَابِيحَ الْهُدَي »آدم شبانه روز عمر ميدهد و چيزي ياد نميگيرد؟!

چرا ابوريحان و امثال ابوريحان بعد از هزار سال همچنان به عظمت مانده اند؟ اينها گذشته از اينکه  راههاي علمي را طي كردند حرفهاي تازه آوردند، عمر را در راه علم صرف كردند. در روزگار گذشته كه گاز و برق و مانند آن نبود كه وسايل سوخت و سوز آشپزخانه را آنها تأمين بکنند، همين ذغال بود و هيزم. هر كسي در انبار منزلش يک مقدار ذغال يک مقدار هيزم براي تأمين آشپزخانه داشت و اگر بنا بود مُردهاي را با آب گرم بشويند، هيزم داشتند؛ ولي مرحوم ابوريحان وصيت ميكند كه با آن برادههايي كه من يکجا جمع كردم، با آن براده آب گرم كنيد و مرا با آن غسل بدهيد. گفتند كه آن براده زياد نيست چه خصوصيتي دارد كه آن براده ها را زير ديگر بگذاريم؟ آن روز هم مستحضريد خودكار و اينها كه نبود، همين قلم ني بود. اين قلم ني را بعد از اينکه يک مقدار مينوشتند جِرم ميگرفت خط ميزدند ميبريدند. گفت من براده هاي قلم ني خودم را همه را يکجا جمع كردم در آشپزخانه گذاشتم كه با آن آب گرم كنيد و مرا با آن آب گرم غسل بدهيد، تا دنياي كنوني بفهمد اسلام يعني علم و من به اميد اينها آينده دارم. اينها آينده مرا تأمين ميكند. اين براده ها به حسب ظاهر براده قلم ني است؛ ولي من با اين مطالب الهي نوشتم، اسالمي نوشتم. اينها آثار شيعه ماست.

اينها را چه كسي تربيت كرده؟ شما يک نمونه از اينها در ايران قبل از اسلام نداريد يا نداريم، اينها را همين اهل بيت تربيت كرده است. فرمودند: «كُونُوا أَوْعِيَةَ الْعِلْمِ وَ مَصَابِيحَ الْهُدَي» چراغ هدايت باشيد. 

جلسه درس اخلاق آیت الله جوادی آملی ، ۴ آبان ۹۶