از ویژگیهای مهم قیام 15 خرداد، مردمی بودن، اسلامی بودن و داشتن رهبری واحد آن است، چراکه تا قبل از 15 خرداد، چندین قیام و نهضت در ایران روی داد اما هیچکدام از آنها سه عنصر فوق را همزمان دارا نبودند. تنها قیامی که هم جنبه مردمی و اسلامی داشت و هم دارای یک رهبر واحد بود، قیام 15 خرداد 1342 بود.
البته رژیم پهلوی تلاش بسیاری کرد تا جنبه مردمی و اسلامی بودن قیام 15 خرداد را خدشه دار کند و در این راه از روزنامه ها کمک گرفت و دست به تبلیغات فراوان زد و اعلام کرد که بیگانگان در قیام 15 خرداد دست داشته اند اما با هوشیاری مردم و قاطعیت و رهبری امام این توطئه ها خنثی شد.
امام خمینی (ره) قیام 15 خرداد را نقطه عطف انقلاب اسلامی بیان کرد ولی کشتار بی رحمانه مردم در این روز، روح ایشان را متأثر ساخت به طوری که این روز را برای همیشه عزای عمومی اعلام کرد.

نتایج پرثمر قیام خونین 15 خرداد

قیام 15 خرداد تأثیرات شگرفی بر فعالیت مبارزان گذاشت، به طوری که به نقطه عطف پیروزی انقلاب اسلامی مبدل شد و می توان نتایج قیام را در موارد زیر خلاصه کرد:
1- دولت علم به خاطر عدم موفقیت در سرکوبی قیام 15 خرداد و جلوگیری از انتشار فجایع صورت گرفته در 15 خرداد مجبور به استعفا شد و جای خود را به حسنعلی منصور سپرد.
2- قیام 15 خرداد منجر به تشکیل انجمن های اسلامی شد، از فردای قیام 15 خرداد انجمن های اسلامی بازار، دانشجویان و دانش آموزان شکل گرفت و مدارس دین و دانش در نقاط مختلف کشور بوجود آمد.
3- پس از قیام 15 خرداد، رهبری مخالفان رژیم پهلوی به اسلامگرایان منتقل شد و نیروهای چپ و ناسیونالیست به انزوا کشیده شدند.

4- تا قبل از این قیام، مخالفان رژیم خواستار سرنگونی سلطنت نبودند و و روشهای اصلاح طلبانه را دنبال می کردند اما پس از قیام، خواستار سرنگونی رژیم شدند.

5- قیام باعث شد طرد نیروهای بیگانه و جلوگیری از نفوذشان در کشور به شکل پررنگ تری خود را نشان دهد.

6- این سرکوب، مخالفان رژیم بویژه جوانان را که دارای شور انقلابی بودند به سمت مشی مسلحانه سوق داد و می توان گفت که در واقع، مشی مسلحانه پس از قیام 15 خرداد 42 مطرح شد و مقبولیت یافت.

7- این قیام، مشروعیتی را که برای رژیم باقی مانده بود، از بین برد و پایگاه اجتماعی رژیم را متزلزل ساخت.

8- پس از قیام 15 خرداد 42 بحث تشکیل حکومت بر اساس اصول اسلامی مورد تأکید جدی قرار گرفت و مذهب در میان بسیاری از دانشجویان و تحصیلکردگان به عنوان مکتبی که اساس و راهنمای مبارزه محسوب می شد، مطرح شد.

9- قیام 15 خرداد سبب شد تا سکوت چندین ساله مردم شکسته شود و این خود مردم بودند که پس از قیام 15 خرداد وارد صحنه مبارزاتی شدند، در واقع قیام 15 خرداد باعث بیداری و بالا رفتن شعور سیاسی مردم شد و این امر باعث همراهی مردم با نهضت اسلامی شد.

10- سخنرانی امام در روز عاشورای 42 و قیام 15 خرداد سبب شد تا ابهت چندین ساله شاه شکسته شود. تا قبل از قیام 15 خرداد کسی حق انتقاد از شاه را نداشت اما پس از قیام، مردم و در رأس آنها روحانیت، جرأت انتقاد از شاه را بدست آوردند.

11- قیام 15 خرداد این دستاورد را به همراه داشت که ورود روحانیت و حوزه علمیه به مسائل سیاسی بیشتر شد و اگر تا آن زمان روحانیت برای ورود به مسائل سیاسی احتیاط می کرد، پس از قیام، دیگر احتیاط معنایی نداشت.

12- پس از قیام 15 خرداد، جایگاه مراجع تقلید در بین مردم بالا رفت و روحانیت توانست نفوذ گسترده و عمیقی در میان توده های مردم پیدا کند، در حقیقت باید منشأ قیام 15 خرداد را در روحانیت جستجو کرد و نقش روحانیت در این قیام را بیش از پیش مورد توجه قرار داد.

صفحات: 1· 2